Zweedse ‘kindsoldaten’ steeds vaker ingezet voor misdaad op bestelling

door

Kindsoldaten worden ze in Zweden genoemd. Minderjarigen uit probleemwijken die door oudere bendeleden worden geronseld om zware misdrijven te plegen. Het gaat bijvoorbeeld om het plaatsen van explosieven, afpersing, mishandeling en zelfs moord.
“Een gruwelijke wereld”, zegt de Zweedse aanklager Lisa dos Santos. Ze is gespecialiseerd in kinderen en tieners die zware misdrijven plegen. “Je ziet ze poseren in video’s met wapens, dure sieraden, bivakmuts en gangsterrap als achtergrondmuziek. En video’s waar de dader een pistool op het hoofd van het slachtoffer houdt.”
Onder de 15 kunnen jongeren niet strafrechtelijk worden vervolgd. Maar sinds een paar jaar worden er voor deze groep wel steeds vaker strafzittingen achter gesloten deuren gehouden. Ook bij minderjarigen doet de rechter uitspraak over de schuldvraag. Vorig jaar werden in 176 gevallen kinderen onder de 15 verdacht van moord, poging tot moord of medeplichtigheid. Het jaar daarvoor was dat aantal 53.
Taken verdeeldHet geven van opdrachten gaat via apps als Signal, Whatsapp, Snapchat, TikTok, Zangi, maar het gebeurt ook tijdens het gamen. Het wordt een uitzendbureau voor misdaad genoemd. Daarbij worden de taken opgedeeld: “Eén persoon, vaak zelf een jongere, zet de opdracht uit. Een ander houdt zich bijvoorbeeld bezig met het bestellen van de taxi’s. Een derde levert het wapen en weer een ander is de fixer die de vlucht organiseert”, zegt Dos Santos. “Vaak wordt er een elektrische step in de achterbak van de taxi gegooid, waarmee de daders snel kunnen vluchten.”
Dan is er ook iemand die het misdrijf moet filmen. Dos Santos: “Die video’s gelden als bewijs voor bendeleiders. Maar het is ook puur entertainment voor ze.” En juist dit gefragmenteerde zakenmodel waarbij de opdrachten zijn verdeeld, maakt het bewijzen van de schuldvraag moeilijker.
Daarbij komt dat de opdrachten vaak razendsnel worden uitgevoerd. Dos Santos: “Een opdracht wordt via een appgroep verspreid. Een paar uur later kunnen jongeren al op weg zijn.” De aanklager had eerder een zaak van een jongere die drie dagen achtereen moordopdrachten uitzette, waarbij de groep daders elke dag uit andere kinderen bestond, de meesten 13 en 14-jaar oud.
Zweden steekt op de Europese ranglijsten er bovenuit wat betreft dodelijke schietpartijen. Vorig jaar leek het er even op dat de stijgende trend van moorden door drugsbendes werd doorbroken. 2022 was een dieptepunt, met 62 doden door vuurwapengeweld.
In 2023 was het aantal 53, vorig jaar 44. Eén van de redenen was dat oudere bendeleden lange gevangenisstraffen kregen. Maar dit jaar volgen nieuwe tragedies elkaar snel op. Waaronder een drievoudige moord in een kapperszaak, eind april in Uppsala, een stad 70 kilometer ten noorden van Stockholm. Daarbij werden drie jongeren doodgeschoten: 15, 16 en 20 jaar.
Integratiebeleid verwaarloosdIntussen proberen de Zweden de oorzaken van dit geweld te doorgronden. Zweden zag zichzelf decennialang als “humanitaire grootmacht” van Europa. Het land met het meest ruimhartige asielbeleid, waar onderdrukten vanuit de hele wereld een veilig onderkomen konden vinden.
Tegelijkertijd werd het integratiebeleid jarenlang verwaarloosd. Zo ontstonden migrantenwijken, als eilandjes in de samenleving. Met goedkope huurflats waar te veel familieleden dicht op elkaar leven. Met hoge werkloosheid, sociale problemen en scholen die moeite hebben om leerkrachten aan te trekken.
Wijken waar winkels, plaatselijke politiebureaus en postkantoren verdwijnen. Waar drugsbendes angst aanjagen en bewoners bang zijn om te getuigen. En waar een nieuwe generatie jongeren opgroeit, voor wie een carrière in de misdaad het meest veelbelovende toekomstperspectief is.
De Zweedse politie bezoekt steeds vaker scholen in deze kwetsbare migrantenwijken. Om een vertrouwensband met kinderen op te bouwen en hun tegelijkertijd om de gevaren van een criminele loopbaan duidelijk te maken.
Agent Mats Lindberg ziet van dichtbij hoe sterk de aantrekkingskracht van ‘misdaad op bestelling’ kan zijn. Lindberg: “Voor de jonge daders betekent het snel geld verdienen, luxewaren en aanzien in een bende. Vaak zijn de kinderen zelf onder invloed als ze misdrijven plegen. Zodat ze niet te veel over hoeven na te denken over het leed dat ze veroorzaken.”
De centrumrechtse minderheidsregering, met gedoogsteun van de radicaal-rechtse Zweden-Democraten, wil hardere straffen invoeren. Zo worden er speciale gevangenis-afdelingen voor jongeren tussen de 15 en 17 jaar gebouwd, die in 2026 klaar moeten zijn.
Volgens Dos Santos is het essentieel om kinderen en jongeren uit het bendemilieu te houden: “Dan moeten oudere bendeleden weer zelf aan de slag om misdrijven te plegen. En ik denk niet dat ze daar veel zin meer in hebben.”