‘Yu na wan ingi, maar wat heb je aan cultuur?’

Tekst en beeld Audry Wajwakana

PARAMARIBO — “Je kan zeggen, ‘yu na wan ingi’, maar wat heb je aan cultuur? Heb je de kennis van je voorouders?” Met deze indringende vragen bracht romanschrijfster Consuella Simonds (30) vrijdag tijdens haar lezing in de Universiteitsbibliotheek de pijnlijke realiteit onder woorden van de inheemse gemeenschappen in het westen van Suriname. In haar presentatie ‘Het westen van Suriname … verwesterd? Cultuurbehoud tegenover cultuurverlies vanuit een noordwestelijk en inheems perspectief’ schetste zij hoe de dorpen Apoera, Section en Washabo in het ressort Kabalebo hun oorspronkelijke Arowakse cultuur in rap tempo verliezen.

Aan de vooravond van de Dag der Inheemsen concludeerde Simonds dat de verwestering diep is doorgedrongen, met het verdwijnen van de Arowakse taal als meest tastbare bewijs. “Mijn moeder kan geen Arowaks. Haar vader sprak misschien een beetje, maar gaf het niet door. Zo is er nu een generatie die op Inheemse dag wel de kleding aantrekt, maar geen inhoud meer heeft. Ik ben daar zelf het levend bewijs van”, zei ze. Oorspronkelijk spraken Apoera, Section en Washabo Arowaks en Engels, maar door de komst van andere bevolkingsgroepen, de invloed van het christendom en het gebruik van Nederlands en Sranantongo is het Arowaks vrijwel verdwenen.

“Er is nu een generatie die op Inheemse dag wel de kleding aantrekt, maar geen inhoud meer heeft. Ik ben daar zelf het levend bewijs van”

Behalve de taal is op culinair vlak veel veranderd. Waar de voorouders leefden van landbouw, jacht en visvangst met gerechten als peprewatra, cassavebrood, beleto, pingo, hertenvlees en vis, is het huidige dieet gevarieerder en beïnvloed door andere keukens. Gerechten als roti, nasi, bami, saoto, pasta en barbecue maken nu deel uit van het dagelijkse menu.

Traditionele dranken zoals kasiri, beltjerie, awara oko en rice drink werden vroeger zelf gemaakt, maar zijn grotendeels vervangen door kant-en-klare alcoholische dranken die in de goed gesorteerde winkels verkrijgbaar zijn. Hierdoor dreigt de kennis van het traditionele bereidingsproces verloren te gaan.

Ook de oorspronkelijke religie, muziek en dans zijn sterk in verval. Het traditionele geloof in Tamushi en de spirituele verbondenheid met de natuur is vrijwel geheel verdrongen door het christendom, waardoor de natuur als heilig en levend wezen niet langer centraal staat. Eigen muziek- en dansstijlen zijn verdrongen door de westerse, Caribische, Braziliaanse genres. Er is nog een lokale inheemse band, maar de bewoners geven volgens Simonds meer de voorkeur aan een dj. De laatste culturele dansgroep is van tien jaar geleden.

Hoewel het normaal is dat gemeenschappen meegaan met nieuwe ontwikkelingen vindt Simonds het triest dat het ten koste gaat van de eigen inheemse cultuur. Geboren in Section en dochter van dorpshoofd Ferdinand Simonds, benadrukt zij dat cultuurbehoud begint bij bewustwording. Haar missie is om de geschiedenis, legendes, leefwijze en cultuur van alle inheemse dorpen in Suriname vast te leggen.

...