WISSELKOERS ‘HAT EDE’

door

De Surinaamse dollar verkeert opnieuw in zwaar weer. Sinds de verkiezingen is de koers van de USD ten opzichte van de SRD fors gestegen, met als direct gevolg een nieuwe golf van prijsverhogingen in winkels en op markten. Volgens de officiële koers van de Centrale Bank van Suriname (CBvS, de Bank), is de Amerikaanse dollar momenteel SRD 38,90 bij aankoop en SRD 39,36 bij verkoop. De euro staat op respectievelijk SRD 44,50 en SRD 44,86. Op de parallelle markt ligt de realiteit hoger: de dollar wordt daar al verhandeld voor meer dan SRD 40,- en de euro voor meer dan SRD 46,-.
Deze verzwakking van de SRD lijkt op het eerste gezicht een directe reactie op politieke onzekerheid na de verkiezingen, maar in werkelijkheid is de koersval het resultaat van een diepgewortelde, historische erosie van monetaire discipline. Een terugblik op vier decennia wisselkoersgeschiedenis maakt duidelijk dat Suriname nooit structureel geleerd heeft van eerdere crises. De CBvS waarschuwde afgelopen maandag in een communiqué voor toenemende speculatie en paniek op de valutamarkt, mede aangewakkerd door sociale media. De recente koersstijging van de USD is volgens de Bank niet alleen het gevolg van economische factoren zoals hogere bestedingen en internationale schommelingen, maar ook van marktpsychologie en geruchten. Hoewel de CBvS via valutaveilingen en monetaire maatregelen probeert in te grijpen, blijft het vertrouwen in de Surinaamse munt broos. De Bank vraagt zich af of de huidige instrumenten volstaan om de onrust te beteugelen, nu koersvorming steeds vaker buiten de formele markten plaatsvindt. Zonder een bredere aanpak dreigt beleid te worden overvleugeld door perceptie. Wij van Keerpunt zijn van mening, dat de huidige problemen hun oorsprong hebben in de vroege jaren tachtig.  Na de militaire coup in 1980 en met name na de stopzetting van de Nederlandse ontwikkelingshulp op 9 december 1982, als reactie op de Decembermoorden, begon het regime van Bouterse de monetaire reserves van de Centrale Bank aan te spreken om importen te financieren. De deviezeninkomsten uit bauxiet (Suralco, Billiton) bleken ontoereikend, en met het opbranden van de reserves verloor de Surinaamse gulden zijn feitelijke dekking. Het vertrouwen in de munt verdampte. In 1980 liet premier Henck Arron nog een deviezenbuffer van naar verluidt Nf 500 miljoen achter. De koers stond toen op Sf 1,80 per USD. Suriname had destijds een ijzersterke munt – voor Sf 1,- kreeg je zelfs Nf 2, .Ter vergelijking: de Nederlandse Antillen, waaronder Curaçao en Aruba, hanteren tot op heden een vaste koers van ongeveer 1,78 gulden per USD. Suriname verloor deze stabiliteit echter snel.
Van zwarte markt tot hyperinflatie
De eerste tekenen van monetair verval waren al zichtbaar in 1983, toen een zwarte marktkoers ontstond van Sf 2,50 per dollar. De overheid trachtte met een deviezencommissie wisseltransacties te beheersen, maar het toegestane bedrag per burger werd jaar na jaar verlaagd: van Sf 750,- in 1983 naar uiteindelijk Sf 175,- in 1986 – nauwelijks voldoende voor een vliegticket, laat staan voor medische zorg of studiekosten in het buitenland. Ondertussen bleef de officiële koers jarenlang kunstmatig op Sf 1,80 staan, terwijl de werkelijkheid elders lag. Tegen 1985 waren de schappen leeg, omdat importeurs geen deviezen kregen toegewezen. Slechts enkele zakenlieden zouden volgens bronnen toegang hebben gehad tot dollars via politieke kanalen. Tegen het einde van het decennium, in 1989, stond de koers al op Sf 19,-. In de jaren negentig explodeerde de waarde van de dollar verder: onder het structureel aanpassingsprogramma (SAP) schoot de koers door naar Sf 700,-, om vervolgens onder president Jules Wijdenbosch in 1999 een piek van Sf 3.000,- te bereiken – met inflatie van meer dan 100 procent. Massaprotesten waren het gevolg.
Van gulden naar SRD: nieuwe munt, oude fouten
In 2004 werd besloten drie nullen weg te halen. De Surinaamse gulden werd ingewisseld voor de SRD tegen een koers van 1000:1, waarmee de officiële koers werd vastgesteld op SRD 2,80 per dollar. De nieuwe munt bracht even ademruimte, maar hervormingen bleven uit. Toen Desi Bouterse in 2010 aan de macht kwam, bleef de koers enkele jaren stabiel, maar vanaf 2015 begon opnieuw de vrije val. Tegen 2020 stond de straatkoers op SRD 21,-, een stijging van ruim 700 procent. Santokhi heeft tot de start van het IMF-programma verschillende koersen aangehouden, waartegen de gewone burger geen werkelijke valuta kon aankopen. Onder president Chan Santokhi is de parallelle koers sinds 2020 opnieuw verdubbeld naar SRD 40,-. Ook al zijn er IMF-programma’s, kas-rationalisatie en valutaveilingen, het onderlinge wantrouwen in het beleid blijft groot. Structurele tekorten, zwak toezicht, begrotingsdiscipline en een instabiel investeringsklimaat zorgen ervoor dat speculatie en vlucht naar harde valuta aanhouden.
Een munt zonder fundament
De Surinaamse ervaring laat zien dat een munt niet alleen economische waarde vertegenwoordigt, maar ook institutioneel vertrouwen. Zolang begrotingsbeleid, toezicht, transparantie en onafhankelijkheid van de monetaire autoriteit worden ondermijnd door politieke invloed en kortetermijnbelangen, blijft de SRD ‘hat ede’ in vrije val. Zonder structurele hervormingen, …