Van huis weggestuurd naar huis

door

‘Waarom Chinezen hun kinderen destijds naar China stuurden’

“Ik draag dit verhaal al twintig jaar met me mee. Het spijt me dat het zo lang heeft geduurd voordat ik het kon delen.” Met deze woorden zette Charles Chang afgelopen zaterdag de toon van zijn indrukwekkende lezing ‘Van huis weggestuurd naar huis’ in het Nationaal Archief Suriname. De presentatie ging over waarom Chinese ouders in Suriname hun kinderen in het verleden naar China stuurden. Ze trok een overweldigende belangstelling.

Tekst Audry Wajwakana

Beeld Vanessa Emanuels / privécollectie

Nog vóór aanvang stonden bezoekers buiten in de rij. Dit onderstreept de grote interesse in de geschiedenis en culturele identiteit van de Chinese gemeenschap in Suriname. Chang, voormalig freelance journalist van onder andere de Ware Tijd en tegenwoordig actief als cultureel bruggenbouwer, vertelde over zijn persoonlijke ontdekkingen en familiegeschiedenis.

“Er waren verschillende redenen waarom Chinese ouders hun kinderen terugstuurden naar China. Allereerst wilden ze de taal en cultuur behouden“

Redenen van terugsturen

Hij beschreef hoe zijn vader in 1948 op jonge leeftijd naar China werd gestuurd en pas na drie jaar, de periode toen de communistische leider Mao Zedong China bestuurde, terugkeerde naar Suriname. Deze praktijk, waarbij Chinese kinderen naar hun moederland werden gezonden om hun taal en cultuur te behouden, was wijdverbreid onder Chinese migrantenfamilies. Maar niet alle kinderen keerden terug.

Er waren verschillende redenen waarom Chinese ouders hun kinderen terugstuurden naar China. Allereerst wilden ze de taal en cultuur behouden. Onderwijs speelde ook een belangrijke rol, omdat er in de beginjaren geen Chinese scholen in Suriname waren.

Daarnaast waren er praktische overwegingen: veel ouders werkten lange dagen en konden hun kinderen niet zelf opvoeden, waardoor familieleden in China de zorg op zich namen. Wat zich toen afspeelde is dat als één gezin een kind terugstuurde, anderen volgden.

“Maar het lukt niet iedereen, want je moet er het geld ook voor hebben. En je moet iemand hebben om die kleine man van je mee te nemen op dat bootje naar China of op het vliegtuig. Dus het was niet altijd eenvoudig”, zei Chang.

(Lees verder onder de )

De lezing ‘Van huis naar huis gestuurd’ verzorgd door Charles Chang had grote belangstelling.

Broodje kaas

Tijdens de lezing nam hij zijn publiek mee op een reis door de tijd, over zijn bezoeken aan het dorp van zijn grootvader in China. Hij vertelde hoe hij bij zijn eerste bezoek in 2003 geschokt was door de herkenbaarheid van de verhalen die zijn vader had verteld. “Het was alsof de tijd had stilgestaan,” zei hij.

Huizen gebouwd van aarde, water dat op een traditionele manier in emmers gesjouwd wordt naar de groentetuin, alles was in de Chinese taal geschreven en hij kon niets lezen of verstaan. Zijn ervaringen gaven hem een dieper begrip van hoe de eerste Chinese immigranten zich in Suriname moeten hebben gevoeld.

Vervreemd van hun omgeving, zonder kennis van de taal en gewoonten van hun nieuwe thuisland. Een bijzondere aanwezigheid tijdens de lezing was Changs oom Victor, die als vijfjarige jongen samen met zijn broer, Changs vader die zelf toen acht jaar was destijds naar China werd gestuurd. Hij is een van de weinige nog ‘living treasures’  (levende schatten) uit die tijd.

Een bekende Chinese uitdrukking in Suriname is Nyip Tong Sin, die in ons land gebruikt werd om het terugsturen van kinderen naar China te beschrijven. In Suriname werd aangenomen dat deze term een authentieke Chinese uitdrukking was, maar toen Chang dit in China onderzocht, bleek dat niemand de term kende.

“Dit gevoel van culturele tweestrijd speelde een belangrijke rol in de beslissing van veel ouders om hun kinderen terug te sturen naar China, in de hoop dat ze hun Chinese erfgoed volledig zouden omarmen“

Nyip betekent ‘inschenken’ of ‘erin doen’, Tong staat voor ‘Chinees’, en Xin kan ‘brief’ betekenen, afhankelijk van de toon. Hiermee wil hij laten zien dat sommige Chinese woorden en uitdrukkingen in Suriname zijn ontstaan.

Naast historische inzichten en familieverhalen vertelde Chang ook vermakelijke anekdotes over cultuurverschillen en de aanpassingen die Chinese immigranten in Suriname moesten maken. Zo vertelde hij over zijn ervaring in China, waar hij, ondanks zijn Chinese roots, moeite had met de taal en gewoonten. Hij deelde ook de hilariteit van het zoeken naar een eenvoudig broodje kaas in een land waar rijst en noedels de norm zijn.

Culturele tweestrijd

Binnen de Chinese gemeenschap in Suriname bestaat de term Layap, die verwijst naar in Suriname geboren Chinezen die niet volledig als Chinees worden beschouwd. Letterlijk betekent het ‘modderdoks’ of ‘aardedoks’, een hybride tussen een huisdoks en een wilde eend.

De term illustreert hoe de identiteit van deze groep vaak tussen twee werelden in hangt: niet volledig Chinees, maar ook niet helemaal Surinaams. Dit gevoel van culturele …