Toegankelijkheid over de gehele linie

Twee zaken hebben deze week de bijzondere aandacht getrokken wat betreft de wederwaardigheden in het nieuws. Ten eerste is er de zeer opmerkelijke en ongekende sollicitatieoproepen door het Kabinet van de President voor Raden van Commissarissen van een aantal parastatale instellingen en staatsbedrijven. Opmerkelijk is dat het alleen gaat om de president-commissaris en niet om de overige commissarissen. Daarmee heb je dan weer niet veel bereikt. Er zijn redelijk heldere kwalificatieprofielen waaraan kandidaten moeten voldoen.

Men mag voor het eerst in de recente geschiedenis, en dan gaan we zeker 20 jaar terug, solliciteren voor een functie van commissaris als men zich gekwalificeerd en geschikt voelt. Nog nooit eerder hebben we meegemaakt dat een regering alle gekwalificeerde burgers de gelegenheid geeft om mee te dingen naar controlfuncties van de bedrijven die wij als collectief bezitten. Heel vaak is het zo dat commissariaten bij parastatale instellingen en bedrijven politiek worden ingevuld. Afhankelijk van waar men deel van een RvC is, kan het zijn dat men heel royaal wordt betaald. Heel vaak is het dan zo dat niet de hele Raad in staat is om het controlerend werk te doen, omdat men de sectorkennis en -deskundigheid niet bezit.

RvC-posten worden in Suriname meer ingevuld om politieke vrienden en familie te accommoderen met een vetbetaalde baan. Soms komen er met die commissariaten ook mee faciliteiten, privileges en kortingen zoals goedkope vliegtickets of afname van grote partijen goederen tegen kostprijs of lagere kwaliteit goederen met een kleine tekortkoming, kosteloos.

Wat we ook vaak hebben is dat RvC-leden bedrijven opzetten om goederen en diensten aan te leveren aan het bedrijf dat men controleert. In Suriname ontbreekt een code of reglement dat dit soort onethische praktijken verbiedt, althans er wordt niet erover gesproken. Staatsbedrijven worden in Suriname niet doorgelicht, omdat politici hun vrienden een hand boven het hoofd houden. Op den duur ontstaan er structureel verlieslatende bedrijven die afhankelijk worden van staatssubsidie.

Transparantie is een groot probleem waardoor de eigenaren van deze bedrijven, het publiek, niets weet wat er in de bedrijven gaande is. Een groot geheim zijn bijvoorbeeld de lonen die met collectief bezit wordt gegenereerd zoals bij ons staatspetroleumbedrijf. Hemel en aarde worden bewogen om deze lonen geheim te houden. Er zijn richtlijnen om corruptie en nepotisme aan te pakken en het adverteren van vacatures is er een van, een belangrijke.

We kunnen dus zeggen dat er sprake is van een goed begin, maar een goed begin is slechts het halve werk. Het komt wel eens voor dat men voor de vorm sollicitatieoproepen doet, maar dat in principe kandidaten al gekozen zijn. Of dat bij het selecteren vrienden en familie de voorkeur krijgen. Die kansen zijn dus niet uitgesloten. Maar in elk geval is er bekend verzet tegen de sollicitatie-oproepen. Kijken hoe het een en ander afloopt.

President Jennifer Simons heeft drie sollicitatieoproepen uitgezet voor de functies van president-commissaris bij de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM), het Staatsziekenfonds (SZF) en het Bedrijf Geneesmiddelen Voorziening Suriname (BVGS). De president-commissaris vervult binnen een Raad van Commissarissen (RvC) een cruciale rol: toezicht houden op het bestuur, strategie bewaken, beleid controleren en de aandeelhouders vertegenwoordigen. Het is een toezichthoudende en adviserende functie – niet uitvoerend. De uitvoering ligt volledig bij de directie of het management.

Hoewel de oproepen de indruk wekken van openheid en toegankelijkheid, is de aanpak opmerkelijk. In de private sector worden dergelijke posities zelden via openbare oproepen vervuld. Vaak lopen deze trajecten via headhunters of professionele netwerken. Dat roept de vraag op: is dit werkelijk een nieuwe weg richting transparantie of een symbolische handeling?

President Simons lijkt met dit gebaar transparantie te willen uitstralen, breder talent aan te trekken en politieke benoemingen minder willekeurig te maken. Ook kan het gezien worden als een signaal van verantwoording richting het publiek. Maar de vraag blijft wat er met de overige leden van de RvC’s gebeurt. Zullen die nog steeds via politieke kanalen benoemd worden? Als dat het geval is, verandert er weinig aan de oude praktijk, en blijft de kans bestaan dat willekeur en coalitiepolitiek de overhand houden.

Het initiatief van de president is een stap richting openheid, maar het is slechts een halve maatregel zolang het benoemingsproces voor andere commissarissen niet wordt hervormd. Transparantie is geloofwaardig als ze consistent wordt toegepast, niet selectief. Het ware zuiverder geweest als alle functies binnen de rRvC’s waren blootgesteld aan sollicitaties. Wanneer die op de oude manier worden ingevuld met loyalisten, dan hebben we met de minderheid die de voorzitter is, niet veel opgelost en veranderd.

...