Suriname: Traditionele en moderne werelden (7): Rainbow Nation

door

De serie ‘Suriname: traditionele en moderne werelden’ gaat over de traditionele en moderne wereld van toen en nu. De lezer wordt meegenomen in het ingewikkelde spel van natuur en cultuur om het samenspel tussen deze twee werelden te doorgronden. In deel 7: Rainbow Nation.
Tekst en beeld Jack Menke (socioloog) en Henk Menke (dermatoloog/medisch historicus)

Huidbleken is het gebruik van skin bleaching (witmakende) producten om een lichtere huidskleur te krijgen. Ons vorig artikel (3 november 2024) ging over twee belangrijke aanjagers van het verlangen naar een lichte huidskleur: 1. het Indiase kastensysteem en de hiermee verbonden rangschikking van  huidskleuren en 2. de koloniale machtsverhouding tussen de witte kolonisatoren en de gekleurde gekoloniseerde mens.
In dit artikel bespreken we eerst de rol van de internationale cosmetische industrie en die van de medici. Daarna volgt het gebruik van huidbleekmiddelen in Suriname. We eindigen met de vraag of dit gebruik moet worden ontmoedigd. Het uiteindelijk ideaal is een Rainbow Nation.
Cosmetische industrie
Vrijwel alle grote cosmeticaproducenten hebben een lijn van witmakende (skin whitening of skin bleaching) producten. Ze worden openlijk aangeprezen als middel om een lichtere huidskleur te krijgen of als middel om donkere vlekken weg te werken. Deze producten zijn ook in Suriname overal te koop, ook ‘gewoon’ bij de Chinese supermarkt.
De cosmetische industrie speelt een overheersende rol. Via advertenties in kranten, glossy tijdschriften en tv-spotjes, maar ook bijvoorbeeld op reclameborden op airports wordt een lichte huid aangeprezen als het ultieme schoonheidsideaal.
(lees verder onder de )

Reclame voor skin whitening op de Bangkok International Airport.De advertenties propageren de illusie dat een lichte huid mooier is dan een donkere huid. Alle grote cosmetische industrieën doen mee. Het is een miljardenbusiness. Er wordt voorspeld dat de omvang van de wereldmarkt voor huidbleekproducten (met een groeipercentage van bijna 6 procent per jaar) in 2030 niet minder dan 16,08 miljard US dollar zal bedragen.
Rol van medici
De mensen kopen op eigen initiatief of op advies van familie of vrienden, met of zonder recept, huidbleekproducten. Soms wordt aan medici (met name dermatologen) gevraagd hoe donkere vlekken in het gelaat weg te werken. Een enkele keer wordt ook gevraagd hoe een algeheel lichtere huid te krijgen.
Medici worden ook geconfronteerd met de nadelige gevolgen of ongewenste bijeffecten van deze producten. Helaas, er is onder medici wereldwijd  weinig belangstelling voor de problematiek van huidbleken.
Toch is er sprake van een langzame toename in interesse. Zo is de afgelopen jaren het aantal wetenschappelijke publicaties in medische tijdschriften over dit onderwerp flink gegroeid. (informatie uit PubMed, een Amerikaanse databank). De artikelen gaan vooral over ongewenste bijwerkingen.
Aan ethische aspecten van huidbleken wordt nagenoeg geen aandacht besteed. Toch lijkt daar enige verandering in te komen. Een groep Amerikaanse onderzoekers vraagt in een recente publicatie (2024) in een dermatologisch tijdschrift om aandacht voor de ethische kant van huidbleken. Zij wijzen erop dat dermatologen,  deskundigen die werken op het grensgebied van Volksgezondheid en esthetiek, bij uitstek de gedachte kunnen uitdragen dat een gezonde huid, ongeacht de kleur, mooi is: een lichte huid is mooi, maar ook een donkere huid is mooi.
(lees verder onder de )

Een natuurlijke lichte huid is mooi, ook een natuurlijke donkere huid is mooi.Dit is de boodschap, zo stellen zij, die in een ideaal partnerschap tussen medici, cosmetische industrie (en overheid) zou moeten worden uitgedragen. En zo wordt de gedachte verkondigd dat, ethisch gezien, het gebruik van huidbleekmiddelen voor een lichtere huidskleur moet worden ontmoedigd. (Parente e. a.  2024)
Huidbleekmiddelen in  Suriname
Gebruik van crèmes et cetera om een lichtere huid te verkrijgen, komt wereldwijd voor. Deze producten worden ook in Suriname veel gebruikt door mensen uit alle bevolkingsgroepen. Dat is in 2013 middels een enquête in Paramaribo en Wanica aangetoond. Het is in 2024 bevestigd in een gesprek met Surinaamse dermatologen.
Eén van hen legt uit dat sommige Hindostaanse vrouwen vragen naar middelen waarmee delen van de huid (oksels, dijen, gelaatshuid, met name onder de ogen) een tint lichter kunnen worden gemaakt. Verder worden bleekcrèmes ook gebruikt door marrons, met name die regelmatig in Frans-Guyana komen. Ten slotte zijn er personen die clobetasol crème (een krachtige hormooncrème) over het hele lichaam smeren om zo een lichtere huid te krijgen.
Een andere dermatoloog verzucht dat het een probleem is dat huidbleekproducten overal, zonder medisch voorschrift, te koop zijn en zegt wel eens bijwerkingen te zien die zijn veroorzaakt door gebruik hiervan. Deze dermatoloog legt verder uit dat huidbleekcrèmes door dermatologen worden voorgeschreven voor donkere vlekjes in het gezicht. Echter, uit diepte-interviews (in 2013) met vrouwen uit Paramaribo en omstreken weten we dat de crèmes, die aanvankelijk worden gebruikt om donkere vlekjes weg te werken, naderhand over de gehele huid worden uitgesmeerd.
Opo yu kloru
In …