Suriname: Traditionele en moderne werelden (5): Van ‘opo yu kloru’ naar huidbleken: zoektocht naar een lichtere huid

door

Deze serie gaat over de wereld van toen en nu. De lezer wordt meegenomen in het ingewikkelde spel van natuur en cultuur om het samenspel tussen de moderne en traditionele wereld te doorgronden. In deel 5: ‘Van ‘opo yu kloru‘ naar huidbleken: zoektocht naar een lichtere huid’.
Tekst en beeld Jack Menke en Henk Menke

Suriname is een moksi watra. In het straatbeeld van Paramaribo zien we een veelheid aan kleurschakeringen, een Rainbow Nation. Dit is een moderne manier om te zeggen dat mensen met verschillende huidskleur en cultuur vreedzaam samenleven.
Sommigen zien Suriname als een voorbeeld voor de wereld. Huidskleur en/of etnische afkomst zouden hier minder dan in andere samenlevingen verdeeldheid zaaien. Maar wij ontdekten dat tegenwoordig huidbleken in trek is bij vooral jonge vrouwen in Suriname, wat de vraag oproept: ‘is men tevreden met zijn/haar huidskleur?’
‘Opo yu kloru’
In Suriname is niet iedereen tevreden met zijn of haar natuurlijke huidskleur. ‘Opo yu kloru‘ is een bekende uitdrukking die ontstond in een koloniale maatschappij waarin een lichtere huidskleur meer aanzien had.
Dit werd in het dagelijkse leven vertaald met: probeer jouw huidskleur te ‘verbeteren’ door te kiezen voor een lichter gekleurde partner. Men dacht dat zo lichter gekleurde kinderen zouden worden geboren.
Maar ook dacht men nog een voordeel te hebben: trouwen met iemand met een lichtere huid was een manier om via de lichter gekleurde partner meer aanzien te verkrijgen. Maar de wereld staat niet stil, want er zijn nu chemische methoden om een lichtere huidskleur te krijgen: huidbleken.
Wat is huidbleken?
Huidbleken is het aanbrengen van bepaalde stoffen op de gezonde huid om zo hopelijk een lichtere kleur te krijgen. Wereldwijd wordt dit veel toegepast door gekleurde mensen en vaker door vrouwen dan door mannen. Het lijkt misschien een nieuwe methode maar pas op, het was al in gebruik in het oude India binnen het kastenstelsel.
Welke stoffen worden gebruikt? Er zijn diverse stoffen om de huid lichter te maken en er komen steeds nieuwe bij. De oude middelen, meestal verwerkt in crèmes, zijn kwik, hydrochinon en corticosteroïden (afgeleid van bijnierhormonen). Door ernstige bijwerkingen staan deze oude middelen in het beklaagdenbankje: kwik en hydrochinon zijn nu in vele landen bij wet verboden.
De afgelopen decennia zijn nieuwe middelen op de markt gebracht, meestal crèmes die plantaardige bestanddelen bevatten met toevoeging van een ‘sunblock’ (sunblockers zijn chemische stoffen die de schadelijke effecten, maar ook het bruinend effect van de zon tegen gaan). Ze hebben uitnodigende namen, zoals het ook in Suriname bekende ‘Fair and Lovely’.
Skin whiteners noemt de cosmetische industrie deze producten vergoelijkend. Ze vormen ‘big business‘, er gaan miljarden om in de wereld van skin whiteners. Maar het is oppassen geblazen voor schadelijke bijeffecten. Zo kunnen bijvoorbeeld huid bleek crèmes met hydrochinon donkere vlekken veroorzaken in plaats van de gewenste lichtere huid.

Crème met hydrochinon die donkere vlekken veroorzaakte in plaats van lichtere huid.Lichte huid als schoonheidsideaal
Uit diverse studies over het streven naar een lichtere huidskleur blijkt dat veel gekleurde mensen een lichtere huid mooier vinden dan een donkere. Een lichte huidskleur is in de moderne wereld verbonden met het Euro-Amerikaanse schoonheidsideaal.
Veel vrouwen denken maatschappelijke voordelen te hebben aan een lichtere huid, zoals het makkelijker vinden van een baan, aantrekkelijker zijn voor mannen en makkelijker een huwelijkspartner vinden. En dit wordt wereldwijd aangemoedigd door de cosmetische industrie.
Huidbleken in Suriname
Huidbleken komt ook in Suriname voor. Een studie verricht in 1999 in Paramaribo en Wanica laat zien dat 18 procent van vrouwen in de leeftijdsgroep achttien jaar en ouder chemische huidbleekmiddelen (voornamelijk in het gezicht) gebruikt. De meest gebruikte middelen die zonder medisch recept vooral in supermarkets of drugstores werden gekocht waren ‘Fair and Lovely’ en ‘Ambi’.
Hindostaanse vrouwen blijken vaker huidbleekmiddelen te gebruiken dan vrouwen uit andere etnische groepen. Onder de Hindostanen bevonden zich 37 procent gebruikers, terwijl het percentage onder het gemengde ras, de Javanen en Creolen veel lager is.

Percentage mensen per etnische groep die huidbleekmiddelen gebruiken.Verrassend genoeg bleek leeftijd een zeer belangrijke rol te spelen. Een bijzonder hoog percentage van 61 procent onder Hindostanen van achttien tot 25 jaar gebruikte deze huidbleekmiddelen, tegenover slechts 13 procent in dezelfde leeftijdsgroep van de overige etnische groepen.

Hindostanen en overige groepen naar leeftijd en gebruik huidbleekmiddelenDe misschien wel verrassende constatering dat in Suriname het huidbleken veel meer voorkomt onder Hindostaanse vrouwen, mag ons niet verbazen. De Indiase Bollywood-industrie evenals het kastenstelsel speen hierbij een grote rol. Men kan aan de huidskleur vaak zien tot welke kaste iemand behoort.
Uit studies in India blijkt dat familieleden en vrienden worden aangemoedigd om hun huid te bleken om zo te lijken op mensen uit een hogere kaste. Een lichtere huid …