Suriname: parlementair of presidentieel systeem?

INGEZONDEN

De Grondwet van 1975 gaat uit van een parlementair stelsel. De president wordt gekozen door het parlement kan men lezen in artikel 24. In een parlementair stelsel ligt het primaat bij het parlement. De Nationale Assemblee (DNA) kan de president dus dwingen tot aftreden. De Grondwet van 1987 gaat nog nadrukkelijker uit van een parlementair stelsel. In artikel 55 lid 2 kan men lezen dat DNA het hoogste orgaan van de staat is.

In een presidentieel stelsel zijn er over het algemeen twee partijen waarbij de “winner takes all“, zoals het heet. Soms moet een coalitie worden gevormd, omdat een partij maar een nipte meerderheid of net geen meerderheid heeft in het parlement.

“Ik ken weinig politieke partijen die de toets der morele kritiek kunnen doorstaan”

Een voorbeeld van een land met een presidentieel stelsel is de Verenigde Staten (VS). Overigens, de president kan ook in de VS worden gedwongen af te treden door een speciale, zogenoemde impeachment procedure.

De Grondwet van 1987 kan in de praktijk het democratische karakter van het parlementaire stelsel versterken, omdat de ressortraden de districtsraden kiezen. Ressortraden worden gekozen door ingezetenen van de desbetreffende ressorten. Dat is democratisch. Dit betekent dat de partij die de verkiezingen heeft gewonnen en in DNA of in de Verenigde Volksvergadering – al of niet met medewerking van andere partijen – de president kan kiezen, het voor het zeggen zal hebben in het gehele land.

Een partij die dus niet actief is in ressortraden vist achter het net, althans heeft een achterstand. Immers, mooie praatjes alleen bij verkiezingen zullen minder indruk maken op het kiezersvolk dat bijna dagelijks meemaakt wat een politieke partij voor hem kan betekenen in het ressort. NDP zet zwaar in op ressortraden, met name in Paramaribo en omgeving. Toch is het de leider van een politieke partij gelukt om met mooie praatjes het teleurgestelde en verarmde electoraat te bewegen op hem te stemmen, omdat de vorige president en partij er een potje van hadden gemaakt.

Wanneer een partij geen meerderheid haalt in het parlement, is die partij aangewezen op coalitievorming. Coalitievorming in Suriname betekent dat de grootste partij andere partijen departementen en daarbij behorende ministersposten aanbiedt. Elke partij is soeverein op het ministerie dat haar is toegekend en benoemt dus ook haar eigen directeuren, al of niet uit haar eigen familie of vriendenkring. Sommige partijen vinden dat zelfs normaal en hebben niet door dat zij het koloniale systeem van verdeel en heers voortzetten. Daarbij is deskundigheid van ondergeschikt belang.

Zo’n systeem kan alleen goed werken indien de kleinere partijen akkoord gaan met het beleid van de grootste partij – voor zover er al een beleid is, anders dan verdeel en heers – en die partijen zijn dus meelopers. Partijen die dit voorstaan, kunnen het nationale belang niet dienen, maar slechts hun eigen (etnische) belang, omdat het parlement daarmee als controlerend orgaan wordt uitgeschakeld. Immers, deelbelangen moeten worden beschermd. Wij hebben dus te maken met een parlementair stelsel dat de etnische politiekvoering versterkt en daarmee geen natievorming dient.

Dat is zeker het geval indien regeringspartijen geen nationale ontwikkelingdoelen hebben geformuleerd, althans daartoe niet in staat zijn of dromen van olie- en gasopbrengsten en dus in hun schommelstoel lekker verder kunnen luieren. Wij hebben allemaal kunnen merken dat bauxietinkomsten ons geen blijvende welvaart hebben gebracht. Dat geldt ook voor de 3,5 miljard Nederlandse gulden die Suriname als ontwikkelingshulp van Nederland heeft gehad bij de onafhankelijkheid in 1975.

Onze politieke leiders weten dus hoe zij geld kunnen besteden, maar niet hoe zij geld kunnen verdienen door bijvoorbeeld diversificatie van de productie en niet al te zeer te leunen op olie- en gasopbrengsten en die van bauxiet. Niet ten behoeve van zichzelf en hun eigen etnische achterban, maar van de gehele bevolking.

Somber perspectief

Wie dus denkt dat ons huidige politieke bestel met op etniciteit en populisme gestoelde partijen die het voor het zeggen hebben gehad de laatste decennia ons voorspoed zal brengen is aan het dromen, naïef of corrupt. Een ethische en gedragscode zullen ook niet helpen zonder verandering van moraal en ethiek die zich de afgelopen decennia hebben ontwikkeld. Papier is namelijk geduldig.

Het gaat om bewustwording en als het morele kompas van politieke leiders zelf danig tekortschiet en zij als een vos de passie prediken, moeten wij ons gaan afvragen waarmee we bezig zijn indien deze lieden niet worden afgestraft bij de volgende verkiezingen in mei 2025. Dat kan alleen door (betrekkelijk) nieuwe partijen met een normen- en waardenkader dat afstand neemt van het gangbare. Echter, ik ken weinig politieke partijen die de toets der morele kritiek kunnen doorstaan.

Oude politieke partijen zijn te lang vastgeroest in het gangbare. Ondersteunen elkaar ter verdeling van de staatsruif of maken het nieuwe partijen onmogelijk om deel …

...