Surinaams-Javaans medicinaal erfgoed kan bijdragen aan nationale ontwikkeling

“Ik heb mij altijd zeer verdiept in de werking van kruiden, als deel van het immaterieel erfgoed aan kennis over medicinale kruiden van mijn Javaanse voorouders. De natuur biedt ons mogelijkheden die nu zelfs door de Westerse wereld worden gezien als effectieve medicinale middelen. Iedereen weet bijvoorbeeld van de helende kracht van turmeric, in Suriname vooral bekend als ‘hardi’ of ‘kunir’. In India en en Indonesië alleen is de natuurlijke medicinale industrie miljarden waard.” Dit zegt Edward Redjopawiro, deskundige op het gebied van de Surinaams-Javaans cultuur.

Tekst Tascha Aveloo

Beeld privécollectie

De Ware Tijd sprak met hem naar aanleiding van een lezing die hij vrijdag geeft over het Surinaams-Javaanse medicinaal erfgoed. Zelf consumeert hij veel kruiden. Zijn tuin staat er bol van, naast de vele vruchtbomen. Zijn lezing, waaraan ook een expo is gekoppeld, wordt gehouden in verband met 135 jaar Javaanse Immigratie. De organisatie ligt in handen van de Universiteitsbibliotheek van Suriname, in samenwerking met de Indonesische ambassade en Stichting Dian Dessah ofwel het licht van het dorp.

“Javanen maken ook gebruik van kwasi bita, korsu wiri, konsaka wiri, krapa oli en andere kruiden. Dat is verrijking van de kennis”

Onderzoek

Redjopawiro heeft de afgelopen twintig jaar in Suriname, Nederland en Indonesië onderzoek gedaan naar medicinale planten die vooral in de Javaanse cultuur bekend zijn en naar de traditionele behandeling en geneeswijze van lichamelijke en geestelijke kwalen. Hij heeft daarbij gebrui gemaakt van literatuuronderzoek, interviews met personen die medicijnen vervaardigen van medicinale planten, de zogenaamde ‘jamu’ ofwel geneeskrachtige kruidendranken.

Maar hij heeft ook gesproken met gebruikers van deze medicijnen en traditionele geneesheren zoals de dukon, kaum en wong pienter (Javaanse kenners en ervaringsdeskundigen). Daarnaast heeft hij mensen geïnterviewd die zich bezighouden met de geestelijke begeleiding van anderen en met traditionele Javaanse masseurs gesproken.

De onderzoeker heeft ook de oral history-methode toegepast: middels mondelinge vertellingen geïnterviewden op hun gemak stellen, zodat zij vervolgens op een spontane manier meer over het onderwerp kunnen vertellen. “Dit werkt vooral bij ouderen, die niet graag de kennis willen overdragen, omdat ze in het verleden zijn belazerd door anderen over het gebruik van de gegeven informatie. De manier van orale overdracht van informatie is vaak meer dan wat in de literatuur beschreven wordt.”

Ziektebeeld

Redjopawiro zal in zijn inleiding nader ingaan op het feit dat de behandeling van mensen niet alleen inhoudt het gebruik van kruiden en medicinale planten, die vooral in de Javaanse cultuur bekend zijn en traditionele massage, maar dat zij ook een spiritueel element bevatten. “Wat zij ook doen is het doen van gebeden en de toepassing van de Javaanse astrologie, numerologie en astronomie volgens de Weton Djowo, de Javanistische kalender.”

Bij het behandelen van mensen is ook het gebruik van de meer dan vijfduizend jaar oude Primbon onontbeerlijk. “Dit is een handboek waarin de meeste lichamelijke en geestelijke kwalen zijn beschreven, waarmee de mens in zijn leven wordt geconfronteerd.” Aan de hand van de prognose om vast te stellen of het ziektebeeld lichamelijk en/of geestelijk is, wordt in de Primbon voorgeschreven, welke gebeden en welke traditionele geneeswijze mogen worden toegepast.

Vanuit dit Javaanse medicinaal erfgoed wordt dan een jamu, of iets anders, voorgeschreven. Redjopawiro legt uit dat toepassing van dit medicinale erfgoed door de Javaanse immigranten, in de multi-etnische samenleving, er ook kruiden en oliën van andere etniciteiten worden gebruikt. “Zo maken Javanen ook gebruik van kwasi bita, korsu wiri, konsaka wiri (voor onstoken ogen), krapa oli en nog andere kruiden. Dat is verrijking van de kennis.”

Telen op grote schaal

Redjopawiro zal in zijn presentatie ook vertellen hoe dit medicinale erfgoed zich in Suriname heeft ontwikkeld en hoe het is aangepast. Het begrip Surinaams-Javaans medicinaal erfgoed zal worden omschreven en de factoren die van belang zijn bij de behandeling van hulpzoekenden zullen worden belicht. “Ik zal het ook hebben over de economische mogelijkheid en bijdrage die het Surinaams-Javaanse medicinale erfgoed kan leveren door middel van medicinale planten en kruiden, traditionele groenten en bestanddelen voor culinaire gerechten”, legt Redjopawiro uit. Hij zal verder ingaan op de historische ontwikkeling, vanaf de mmigratieperiode, van het Javaans medicinaal erfgoed in Suriname en hoe deze zich heeft aangepast aan de Surinaamse omstandigheden.

Redjopawiro zegt dat mede gelet op de toenemende vraag naar medicinale planten en kruiden voorbereidingen worden getroffen om ze op grote schaal te gaan telen. Het gaat onder meer om kunir, kentyor, laos, zwarte peper, gember en diverse kruidensoorten. De productie van deze producten per hectare bedraagt minimaal vijf duizend kilo. De prijzen van vruchten als ramboetan, mangistan, kokos en traditionele groenten zijn ook gestegen.

Redjopwairo laat een bijzondere boom zien, die bekend staat als de kentang djowo (Javaanse aardappel) of luchtaardappel. “Ter vervanging van geïmporteerde …

...