Strijd en gedachtengoed Anton de Kom geïnstitutionaliseerd

door

Tekst en beeld Euritha Tjan A Way

PARAMARIBO — Het is de 127ste geboortedag van Anton de Kom: 22 februari. Reymi Pinas staat bij een winkel in de Afi Jabastraat op steenworp afstand van waar de Anton de Komstraat begint. “Nee, weet ik niet”, zegt hij met een verveelde blik op de vraag of hij weet wie Anton de Kom is. Hij weet wel iets over een “vakbondsleider die het land was uitgezet, zoiets”, klinkt het daarna met een blik van herkenning.Op de plek waar het huis van Anton de Kom stond, staat een halve schutting. Het huis zelf is er helaas niet meer. De symboliek van de strijd die hij heeft gevoerd voor Suriname en de Surinaamse samenleving lijkt maar vaag te leven in Suriname, maar des te meer in Nederland, waar recent eerherstel heeft plaatsgevonden voor deze verzetsstrijder.

Als onderdeel van dit eerherstel heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Nederland een Anton de Kom leerstoel ingesteld waarbij afgelopen week de lezing: ‘Wil de echte wereldburger opstaan?’ werd georganiseerd bij de University guesthouse.  Guno Jones die als hoogleraar het onderzoekskader van die leerstoel bewaakt ging in op het belang van de strijd van Anton de Kom toen en ook nu.Tijdens de lezing die bewust werd gehouden in de periode dat De Kom jarig zou zijn beschreef Jones het moeizame traject om in Nederland de gesprekken over de rol van Nederland in slavernij en het koloniale verleden te erkennen en ook de doorwerking daarvan op de samenleving in Suriname en de diaspora. Hij beschreef De Kom als vrijheidsstrijder voor onderdrukten die gediscrimineerd werden, maar ook zij die door het kapitalistische systeem werden uitgebuit.

‘Het onrecht voor de ene groep betekende bij hem niet een blinde vlek voor de andere. En dat maakte dat we de strijd van Anton de Kom kunnen zien als internationalisering.’ Guno Jones

“Het onrecht voor de ene groep betekende bij hem niet een blinde vlek voor de andere. En dat maakte dat we de strijd van Anton de Kom kunnen zien als internationalisering. Wat in schril contrast staat met de trend in de wereld waarbij het etno nationalisme een enorme aantrekkingskracht uitoefent en het principe van hegemoniale politiek-economische en militaire macht de overhand neemt in internationale relaties en internationaal recht”, aldus Jones.

Opkomst en vragen

De opkomst bij de lezing was goed, meent de coördinator van de leerstoel Guus Pengel. De vragen die daarna volgden vindt hij geweldig maar ook tekenend voor wat er speelt in Suriname. “Guno noemde bijvoorbeeld de rechten van inheemsen en marrons die nu nog miskend worden in Suriname. Dat zou iets zijn waar Anton de Kom wel voor zou opkomen in deze tijd. Maar niemand stelde daar een vraag over”, zegt Pengel.

Iemand in de zaal stelde wel de vraag of de canonisering – bijna tot held verklaring – van De Kom in Nederland, wel speelt in Suriname. De vragensteller had het gevoel dat dat veel minder speelde. “We hebben in het geschiedeniscurriculum van de lagere school ruim aandacht besteed aan de rol van Anton de Kom. Dus de jeugd hier krijgt dat wel mee”, was het antwoord van historicus Maurits Hassankhan. De 15-jarige tiener Pinas weet wel dat hij iets over Anton de Kom heeft gehad op school, maar waarvoor De Kom staat weet hij niet meer. Of hij een held heeft? “Ja mi na Bigi Bravo man”, zegt hij verwijzend naar zijn Abop tenu.Vanuit de leerstoel zal de focus gelegd worden op sociale, culturele en juridische doorwerking van kolonialisme en slavernij. Dat zal geschieden vanuit het perspectief  van wat relevant is voor Nederland, Suriname en Surinaams-Nederlandse relaties en de voormalige koloniën.

Tawa

Naast de lezing hebben Jones en Pengel in hun werkbezoek aan Suriname gefocust op het opstellen van een Transatlantische Werkplaats (Tawa) om de promovendi in Nederland en Suriname samen te laten werken teneinde zo de motivatie erin te houden. “Het is waarschijnlijk een traject van minimaal zes jaar. En om dat alles alleen te doen zal heel veel vereisen, terwijl als je samen leesretraites hebt en werkmomenten de motivatie blijft bestaan.”

Er zijn al enkele promovendi in Suriname en Nederland die zich gemeld hebben om aan de leerstoel te studeren. Het proces om werkelijk te beginnen is al ingesteld. Daarnaast is er een curatorium dat de leerstoel begeleidt waarin ook hoogleraren in Suriname participeren.-.