Straatleven als spiegel van de samenleving: wat leren onze kinderen van wat ze zien?

door

“Als kinderen elke dag mensen op karton zien slapen of bedelaars tegenkomen bij de supermarkt, dan raken ze gewend aan onrecht”, zegt gedragsdeskundige dr. Evelien Morsink van het Instituut voor Sociaal Beleid. Volgens haar vormt het straatbeeld waarin kinderen opgroeien een stille maar krachtige opvoeder. “Wat je ziet, normaliseer je. En als dat uitzichtloosheid is, dan tast dat hun geloof in rechtvaardigheid en sociale mobiliteit aan.”

In sommige landen wordt straatleven als maatschappelijk falen beschouwd en streng aangepakt. Een bekende Aziatische stadstaat, die zich ontwikkelde van armoede naar economische wereldmacht, koos in de jaren ’60 voor een harde lijn. Zwervers en bedelaars werden er uit het straatbeeld verwijderd en opgevangen in instellingen waar ze scholing of arbeid kregen. Volgens de officiële uitleg was het doel tweeledig: sociale zorg bieden en de publieke ruimte beschermen tegen verval.

“Kinderen moeten zien dat niemand wordt achtergelaten, maar ook dat er structuur en verantwoordelijkheid bestaat”, aldus Morsink. “Een samenleving die zwervers als decor accepteert, faalt in haar voorbeeldfunctie.”

In veel steden is de aanpak echter omgekeerd. Armoede wordt getolereerd in het openbaar domein, onder het mom van vrijheid of gebrek aan middelen. Maar volgens Morsink is dat een misvatting. “Vrijheid zonder verantwoordelijkheid leidt tot desintegratie. Als jonge mensen zien dat wanorde normaal is, raken ze afgestompt voor menselijk lijden en verliezen ze hun gevoel voor gemeenschap.”

Op de vraag of strenge handhaving onmenselijk is, zegt Morsink: “Alleen als er geen alternatief wordt geboden. Dwang zonder perspectief is repressie. Maar een gestructureerde opvang die mensen helpt herintegreren is juist een teken van respect.”

De aanwezigheid van straatarme mensen is dus niet alleen een sociaal probleem, maar ook een educatief signaal. Wat kinderen dagelijks op straat zien, bepaalt wat zij als ‘normaal’ ervaren. En uiteindelijk wordt dat hun maatstaf voor rechtvaardigheid, hoop en menselijkheid.