Stappen maken met ruimtelijke ordening

door

Er is weer een bericht de afgelopen dagen verschenen over verzet van buurtbewoners tegen een bepaald bedrijf dat zal komen in hun woonomgeving. Eerder was er een bericht over verzet van buurtbewoners tegen een callcenter dat grootschalig ook in de avond- en ochtenduren operationeel zou zijn. Met deze voorvallen is de noodzaak voor bestemmingswetgeving weer duidelijk naar voren gekomen. 

In Suriname is land op een bepaalde manier afgestaan aan de burgers, soms nazaten van tot slaaf gemaakten, soms van de Aziatische immigranten en in het begin aan personen afkomstig uit de koloniserende mogendheid. We hebben land voornamelijk in allodiaal eigendom en erfelijk bezit (bekend als eigendomsgrond) en land waarvan de eigenaar blote eigenaar is gebleven zoals bij aflopende huurgronden en erfpachtgronden en bij de nieuw in de jaren ’80 middeld de Landhervormingsdecreten ingevoerde grondhuurgronden. 

Nu is er een mogelijkheid om grondhuur om te zetten in eigendom. Vooral de door de Staat uitgegeven gronden waarop ze bloot eigenaar bleef, zijn de gronden gegeven met een bestemming. Dat kan bijvoorbeeld zijn bebouwing en bewoning, landbouw en tuinbouw. 

Intussen is de situatie vanaf de afgifte van gronden in vele gevallen aanzienlijk gewijzigd. Veel agrarische gebieden zijn verdwenen door ontwikkelingen in de demografie. Agrarische gemeenschappen zijn door keuzes van de komende generaties, die alles behalve landbouw gingen studeren, veranderd naar voornamelijk woonwijken. De facto is de wijziging van bestemming door de overheid goedgekeurd, omdat het probleem van de woningnood zodoende wel door de burgers kon worden opgelost en niet opstapelde bij de overheid. 

Wat ook is gaan gebeuren is dat door de ingrijpende wijzigingen in de aanvankelijk aangelegde infrastructuur en klimaatverandering oftewel verandering in de seizoenen van Suriname, gebieden vaker, langer en qua overstroming hoger onder water komen te liggen, terwijl waterwerken niet meer voldoen en niet eenvoudig aan te passen zijn. Daardoor hebben veel echte boeren en degenen die hun gronden als bijbaan bewerkten met bijvoorbeeld vruchtbomen, gezien hoe al hun vruchtendragende bomen dood zijn gegaan, omdat het water nergens naartoe kon worden gepompt. Het risico om weer tienduizenden SRD’s te verliezen is niet meer verantwoord. Vele gebieden zijn niet meer te polderen zonder grootschalige waterkrachtwerken die niet zijn gepland en in de korte periode niet gefinancierd zullen kunnen worden. 

Kortom, agrarische bestemmingen zijn verloren gegaan. In het urbaan gebied waar woonwijken voorkomen willen burgers de kwaliteit en de waarde van hun onroerend goed beschermen, de status van hun buurt behouden en ook het woongenot en de rust. Wat Suriname nodig heeft is een bestemmingswetgeving die rekening houdt met de veranderde omstandigheden in Suriname sinds de agrarische periode, de gewijzigde klimatologische omstandigheden, het uitzicht op veranderingen in de natte infrastructuur en die van de traditionele woonwijken die hun karakter hebben behouden. 

We hebben al meer dan een decennium het ministerie van Ruimtelijke Ordening gehad, maar goede publieke debatten en wetgeving zijn nog geen realiteit. Op het gebied van de ruimtelijke ordening is er niet veel bekend bij de burgerij. Suriname is in geen opzichten Nederland, de politiekvoering is op een primitief niveau hier en ook de ontwikkeling van de wetgeving. Maar we zouden kunnen kijken hoe het er daar aan toeging en hier nagaan wat wij kunnen met de stapels aan beperkingen die wij kennen, te beginnen bij onwil om te veranderen.   

De Wet Ruimtelijke Ordening (WRO) was een Nederlandse wet die regelt hoe ruimtelijke plannen in Nederland tot stand komen en gewijzigd worden. De wet is ingegaan op 1 juli 2008, tegelijk met de Invoeringswet Wet Ruimtelijke Ordening, waarin de oudere Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) uit 1965 werd ingetrokken. Per 1 januari 2024 is de WRO vervallen en zijn de bepalingen overgenomen in de nieuwe Omgevingswet.

Zowel het Rijk, de provincies als de gemeente hebben de bevoegdheid om ruimtelijke plannen op te stellen. Hiervan is het bestemmingsplan het belangrijkste instrument, dat ook juridisch bindend is. Hoe de ruimtelijke plannen tot stand komen en gewijzigd worden, is geregeld in de Wet Ruimtelijke Ordening. Deze wet bepaalt de taken van de overheid en de rechten en plichten van burgers, bedrijven en instellingen. Indien er sprake is van meerdere samenhangende besluiten en plannen is het mogelijk de procedure te vereenvoudigen door middel van een coördinatieregeling.

De centrale gedachte van de WRO was “Decentraal wat kan, centraal wat moet”. Provincies en gemeenten hebben met de Wro meer verantwoordelijkheden ten opzichte van de WRO. De bestemmingsplanprocedure is in de nieuwe wet teruggebracht van ruim een jaar naar 26 weken. Rijk en provincies kunnen kaders stellen waarbinnen de gemeenten kunnen opereren, met zogenoemde proactieve aanwijzingen. In plaats van planologische kernbeslissingen, streekplannen en structuurplannen wordt nu door de gemeente, de provincie en het rijk een structuurvisie opgesteld. Het Rijk beschrijft in de structuurvisie waar er gebouwd kan worden, waar het groen moet blijven en wie beslissingsbevoegdheid heeft. Verder legt het Rijk weinig beperkingen op en legt de verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke ordening bij de provincies en gemeenten neer. 

En hier kan het in Suriname spaak kan lopen, alhoewel we dezelfde richting willen opgaan. Provincies geven in hun structuurvisie (voorheen in het streekplan) een strategisch beleid voor de gemeenten aan. Een gemeente kan daar alleen van afwijken indien er een goede motivering voor is. Ook kunnen gemeenten besluiten een structuurvisie (gedeeltelijk) te herzien.

De provincie gebruikt de eigen structuurvisie om de plannen van de gemeente daaraan te toetsen, net zoals het Rijk de plannen van de provincie aan hun structuurvisie toetst. Het is de bedoeling dat de structuurvisies op elkaar worden afgestemd en als uitgangspunt gelden voor bestemmingsplannen, inpassingsplannen en projectbesluiten. 

Suriname moet wel stappen maken met ruimtelijke ordening.