Stanley Rensch (18 april 1940-10 november 2024): Een mensenrechtenactivist pur sang is niet meer

door

‘A wroko e go doro’
“Een man die zeer gedreven was”, “een man die ver zijn tijd vooruit was”, “iemand die een stem gaf aan anderen die dat niet hadden of niet konden”. Lovende woorden van mensen die met Stanley Rensch hebben gewerkt en daardoor respect en bewondering voor hem hebben. “Wat ik doe tot nu toe, heeft ook te maken met een zaadje dat hij bij mij heeft geplant”, zegt Marvin Hokstam, eigenaar van Afro-Magazine in Nederland, tegen de Ware Tijd. Rensch stierf op 10 november op 84-jarige leeftijd.

Tekst Euritha Tjan A Way en Audry Wajwakana
Beeld Euritha Tjan A Way
“Stanley heeft veel meer gedaan dan de oprichting van Moiwana 86”, zegt Peter Sanches. Hij heeft als journalist in Suriname veel gewerkt met Rensch toen hij bij de nieuwsdienst van Rapar zat in de periode 1985 tot na de Binnenlandse Oorlog in 1992. Toch staat Stanley Rensch in de samenleving bekend om het werk dat hij heeft gedaan met de stichting Moiwana 86, dat onderzoek deed naar mensenrechtenschendingen in de militaire periode en dat als aanleiding voor oprichting had de 39 vrouwen, kinderen en mannen die in 1986 in Moiwana werden afgeslacht door het Nationaal Leger.
Marrons
Een pijnlijke confrontatie noemt Sanches dat hij in die tijd van dichtbij meemaakte hoe delen van de gemeenschap dachten over marrons. “Tijdens het nieuws over de Binnenlandse Oorlog of als er weer nieuws was over Moiwana en de mensenrechtenschending in die tijd, werden we in de studio heel vaak gebeld door mensen die vonden dat die dyuka in het binnenland hun eigen ding moesten oplossen. We moesten mensen niet vermoeiden met dat nieuws en ook niets brengen over Rensch”, zegt Sanches. Rensch was in het binnenland geboren en behoorde tot de Saamaka-gemeenschap. Vanuit het leger werd hij vaak neerbuigend toegesproken als ‘oom Paul de kabouter’.
Ook Hokstam, die benadrukt heel kort bij Moiwana 86 te hebben gewerkt, herinnert zich hoe toen over marrons werd gedacht. “Men deed heel neerbuigend naar deze mensen toe en daarom is Moiwana heel anders behandeld dan 8 december. Het is een overblijfsel van de koloniale tijd. Rensch is daartegen in opstand gekomen.”
Hokstam ging als jonge journalist “wereldvreemd en groen” werken voor Moiwana 86. “Toen nog ergens in de buurt van het Kerkplein. Ik was echt onder de indruk van Stanley. Hij heeft een zaadje in mij geplant dat maakt dat ik nog steeds doe wat ik nu doe”, verklaart Hokstam, die in zijn werk het Afrocentrisme benadrukt en educatieve verbindingen legt tussen Suriname, Nederland en Ghana.
Onderwijs
In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd Rensch aangesteld als onderdirecteur op het ministerie van Onderwijs. Sanches haalt aan dat hij de eerste was die begon te praten over meertaligheid in het onderwijs. “Hij was zeer begaan met de kinderen die in het binnenland mindere kansen hadden. Ik kan me herinneren dat er toen een aantal congressen zijn gehouden over het thema meertaligheid, maar men noemde het niet zo.”
Rensch was ook degene die begon met het vakantieresort Danpaati aan de Boven-Surinamerivier. De gedachte was om de inkomsten te gebruiken voor de senioren die in het binnenland achterbleven, terwijl de jongeren naar Paramaribo trokken. “Ja, hij was iemand die niet geloofde in massale urbanisatie. Mensen moesten kunnen blijven wonen waar ze dat prettig vonden.”
De in Nederland wonende Sanches, die nu vooral boeken schrijft, kent Rensch als een man die doortastend was en nooit genoegen nam met half werk. “Ook toen hij zoveel werd bedreigd door de militairen omdat hij de mensenrechtenschendingen onderzocht. Zijn familie werd ook bedreigd. Zijn broer had het weekblad Brandpunt, maar hij moest ophouden door die bedreigingen van de militairen. Zijn zus kreeg daardoor ook politiek asiel in Amerika”, weet Sanches.
Op oudejaarsdag 1987 werden zes marrons vermoord in het dorpje Pokigron. Rensch maakte dit nieuws in januari 1988 bekend. Daarop werd hij op verdenking van ‘opruiing’ gearresteerd en verhoord door het leger in Fort Zeelandia. Daarvoor vertrokken zijn vrouw en kinderen naar Nederland, na de hechtenis vertrok ook hij naar Nederland om kort daarna, in 1990, terug te keren.
Passie aangewakkerd
“Ik ben bij Moiwana 86 gaan werken toen ik met mijn rechtenstudie begon. Stanley Rensch heeft mijn passie voor mensenrechten zodanig aangewakkerd dat ik het tot mijn fulltime job heb gemaakt. Mijn werk bij Moiwana heb ik met veel liefde gedaan, mede gestimuleerd door de liefde die Rensch had voor zijn werk en het bevorderen van mensenrechten”, zegt Justina Eduards.
Rensch was volgens haar een heel gedreven persoon. “Als wij een opdracht hadden, kon het hem niet schelen of wij tot in de avond moesten werken om de opdracht af te ronden. Dit was het geval met de Aloeboetoe-case (beschietingen Pokigron, … red.). Allerlei informatie moesten wij verzamelen voor het hof. …