SIPRI waarschuwt: wereld op rand van nieuwe nucleaire wapenwedloop

door

De B-21 Raider van de Amerikaanse luchtmacht is een stealth-bommenwerper met een groot bereik die kan worden uitgerust met kernwapens. (Foto: Reuters)

De wereld wordt instabieler en de kans dat kernwapens ooit daadwerkelijk worden ingezet, groeit – ondanks de wens van de mensheid om dit te voorkomen. Dat concludeert het gerenommeerde Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) in zijn maandag gepubliceerde jaarboek. Het rapport bundelt SIPRI’s recente onderzoek naar conflicten, wapenhandel en militaire uitgaven, met dit jaar speciale aandacht voor een ontluikende nieuwe kernwapenwedloop tussen de negen kernmachten: de Verenigde Staten, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, China, India, Pakistan, Noord-Korea en Israël.Kernwapens: afbouw en opbouw tegelijkHoewel het totale aantal kernkoppen wereldwijd afneemt — voornamelijk doordat de VS en Rusland oude wapens ontmantelen — worden tegelijkertijd nieuwe kernkoppen geproduceerd en aan wapenvoorraden toegevoegd. Zonder verdragen om die voorraden in te perken, dreigt de opbouw de afbouw te overtreffen, aldus SIPRI.Bovendien investeren alle kernmachten in krachtigere, preciezere en sneller inzetbare wapensystemen, wat volgens SIPRI het begin markeert van een nieuw nucleair tijdperk. “We zitten in een fundamentele overgangsfase,” zegt SIPRI-directeur Dan Smith. “Alle kernmachten, ook de nieuwere zoals Pakistan, India en Noord-Korea, zijn aan het moderniseren.”Hoe moderniseren kernmachten?China bouwt 350 nieuwe lanceersilo’s in de noordelijke woestijnen en bergen. Het land produceerde het afgelopen jaar 100 nieuwe kernkoppen (totaal nu ca. 600) en werkt mogelijk aan een ‘launch-on-warning’-capaciteit: een onmiddellijke tegenaanval bij een gedetecteerde dreiging.India en China plaatsen mogelijk voor het eerst ook kernkoppen op raketten tijdens vredestijd – een breuk met hun eerdere beleid.India ontwikkelt daarnaast langeafstandsraketten, waarmee het zijn focus uitbreidt van Pakistan naar China.Noord-Korea zou genoeg splijtstof hebben voor 40 extra kernbommen naast de 50 die het al bezit, en zegt klaar te zijn om tactische kernwapens te lanceren.Pakistan breidt zijn voorraad splijtstof uit en zal volgens SIPRI zijn kernarsenaal de komende tien jaar blijven uitbreiden.Het Verenigd Koninkrijk verhoogt zijn voorraad van 225 naar 260 kernkoppen en bouwt nieuwe Dreadnought-onderzeeërs.Frankrijk ontwikkelt eveneens een nieuwe generatie onderzeeërs en een kernraket die vanuit de lucht gelanceerd kan worden.Israël beschikt over kernraketten die gelanceerd kunnen worden vanuit onderzeeërs. Het nieuwste schip, de Drakon, zou zelfs verticale lanceersystemen hebben.Toch vertegenwoordigen al deze landen samen slechts 10% van het wereldwijde kernwapenarsenaal. De overige 90% is in handen van de VS en Rusland, die elk meer dan 1.700 kernkoppen hebben gestationeerd en nog eens duizenden in opslag.De VS nam vorig jaar 200 gemoderniseerde kernkoppen in ontvangst — het hoogste aantal in één jaar sinds het einde van de Koude Oorlog. Rusland moderniseert eveneens zijn systemen, en zou kernwapens in Belarus hebben geplaatst. Bovendien heeft Rusland zijn nucleaire doctrine verruimd: waar eerder alleen kernwapens ingezet mochten worden als het voortbestaan van de staat in gevaar was, geldt dit nu ook bij “kritieke dreiging voor soevereiniteit of territoriale integriteit”.Toenemende conflicten en uitgavenDeze ontwikkelingen spelen zich af tegen een achtergrond van steeds hevigere gewapende conflicten wereldwijd. Volgens SIPRI steeg het aantal dodelijke slachtoffers in oorlogen van 188.000 in 2023 naar 239.000 in 2024, met vijf hoofdconflicten: Israël-Gaza, Oekraïne-Rusland, Myanmar, Soedan en gewapend geweld binnen Ethiopië.Wereldwijde militaire uitgaven zijn de afgelopen tien jaar met 37% gestegen – alleen al in 2024 met 9,4% tot een recordbedrag van 2,7 biljoen dollar.Nucleair debat in Europa laait opDe onzekerheid over Amerikaanse veiligheidsgaranties – mede door uitlatingen van voormalig president Donald Trump over het voorwaardelijk maken van NAVO-bijstand – voedt het nucleaire debat ook in Europa. In Zweden en Denemarken wordt openlijk gesproken over een “Noordelijke bom”, en een voormalige Deense minister noemt een Scandinavische kernwapenalliantie inmiddels “strategisch noodzakelijk”.Finland en Zweden hebben militaire verdragen met de VS gesloten die nucleaire aanwezigheid op hun grondgebied mogelijk maken. Polen heeft zich eveneens opengesteld voor nucleaire samenwerking met de VS.Oproep tot ontwapeningTegelijkertijd proberen tientallen landen kernwapens juist te verbannen. Inmiddels hebben 178 VN-lidstaten het Kernstopverdrag (CTBT) geratificeerd en 73 landen hebben het Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) ondertekend en geratificeerd. SIPRI benadrukt dat niemand een kernoorlog kan winnen.”Ook na 80 jaar kernwapens is het volkomen zinloos om ooit een kernoorlog te beginnen,” zegt SIPRI-directeur Smith. “Zelfs als Israël in een existentiële crisis kernwapens inzet, zal dat het land niet redden. Het zou hooguit wraak zijn — niets meer.”