Rouw en hoop in Afrika na overlijden paus

door

De “paus van de armen en onderdrukten” – zo omschreef de aartsbisschop van Buenos Aires zijn landgenoot Paus Franciscus. Tijdens zijn pontificaat reisde hij veelvuldig naar delen van de wereld die gebukt gaan onder armoede en conflicten, waaronder het Afrikaanse continent. Daar bezocht hij maar liefst tien landen.
Die bezoeken hadden niet alleen een symbolisch karakter: in Afrika groeit de katholieke kerk het snelst. Daarmee groeit ook de hoop op een toekomstige Afrikaanse paus. In de St. Mary’s-kathedraal in het centrum van Kaapstad is dat sentiment duidelijk voelbaar. Veel Zuid-Afrikanen kwamen vandaag samen voor een speciale herdenkingsdienst voor de overleden paus.
De kerkbanken zitten bomvol: schoolkinderen, vrouwen met dreadlocks, jonge nonnen en priesters uit Zuid-Afrika, Zimbabwe en Nigeria vullen het godshuis. Voor de dienst begint, verzamelen de kerkleiders zich onder een grote vijgenboom. “De paus was echt een paus voor dit continent,” zegt de Zimbabwaanse priester Lawrence Daka. “Hij stond aan de zijde van de armen en kwetsbaren — en die zijn hier talrijk. Hij gaf ons hoop.”
Paus Franciscus bezocht Afrika vijf keer. Hij schuwde het gevaar of het maken van politieke statements niet. Een van de meest gedenkwaardige momenten was zijn reis naar de Centraal-Afrikaanse Republiek, die destijds midden in een burgeroorlog zat. Op eigen verzoek droeg hij daar geen kogelvrij vest. In Vaticaanstad baarde hij opzien door de voeten te kussen van twee rivaliserende leiders uit Zuid-Soedan, met de oproep tot vrede.
Ook elders liet hij zich krachtig uit. Tijdens zijn eerste reis als paus veroordeelde hij op het eiland Lampedusa de onverschilligheid van de internationale gemeenschap jegens migranten, staand voor een altaar dat was gemaakt van een houten migrantenboot. “Hij was uitgesproken en moedig,” zegt priester Daka. “In Congo waarschuwde hij westerse landen om de grondstoffen van het land met rust te laten. Dat maakte indruk.”
Het katholicisme groeit snel in Afrika. In 2023 telde het continent 281 miljoen katholieken, met elk jaar miljoenen nieuwe gelovigen erbij. Inmiddels komt één op de vijf katholieken wereldwijd uit Afrika. “Het geloof leeft hier, vooral onder jongeren,” zegt de Zuid-Afrikaanse biochemiestudent Pabalo Mothapo.
“Ook voor ons was de paus een voorbeeld en mentor. Ik bewonder zijn inzet voor vluchtelingen en zijn aandacht voor conflicten zoals in de DRC en Soedan. Hopelijk krijgen we weer een paus met diezelfde betrokkenheid.”
Duizenden kilometers verderop, in Dakar, denkt priester Paul Claude Diokh er net zo over. Vanuit de Kathedraal van de Overwinning, de grootste kathedraal van de Senegalese hoofdstad, herinnert hij zich vooral de menslievendheid van Franciscus. “Hij verwelkomde migranten, at met hen, kwam voor hen op. Dat raakte ons diep.”
Paus Franciscus benoemde tijdens zijn ambtstermijn meerdere Afrikaanse kardinalen. Zij vormen nu 12 procent van het College van Kardinalen. Toch heeft Afrika in ruim 1500 jaar nog geen paus voortgebracht. Zou dat na het komende conclaaf kunnen veranderen?
“Afrika zou enorm trots zijn op een van zijn zonen op die positie,” zegt Diokh, terwijl hij zich voorbereidt op de mis. “Het zou een krachtig signaal zijn dat de kerk openstaat voor verandering.”
“Een Afrikaanse paus zou fantastisch zijn,” vindt ook de Zuid-Afrikaanse priester Christian Frantz. “Niet alleen omdat het de aandacht op ons continent vestigt, maar ook omdat wij als Afrikaanse kerk veel te bieden hebben aan de wereldkerk.”