Politieke winst belangrijker dan sociale cohesie?

In de afgelopen periode zijn er op diverse politieke podia uitspraken gedaan die niet alleen schokkend zijn, maar ook een gevaar vormen voor de sociale stabiliteit van ons land. Het gaat hier veelal om racistische en polariserende uitlatingen die elke grens van fatsoen overschrijden. Wat misschien nog zorgwekkender is, is dat politieke partijen die dergelijke uitspraken tolereren, goedpraten of zelfs verspreiden, bijdragen aan een groeiende verdeeldheid in onze samenleving. In een kleine en diverse samenleving als Suriname kunnen de gevolgen hiervan bijzonder groot zijn. Wat begint als een losse opmerking in een campagne, kan ontaarden in diepgeworteld wantrouwen tussen bevolkingsgroepen, waardoor het fundament van onze samenleving wordt aangetast.
Het stigmatiseren van bevolkingsgroepen, over en weer, zien we bovendien steeds vaker terug op sociale media en zelfs in het dagelijks leven. Het blijft dan ook niet bij woorden op een podium of in een debat. De verharding is voelbaar op straat, op het werk en in onze wijken. Het is dan ook terecht dat het wetenschappelijk bureau van de Volkspartij Leefbaar Suriname (VLS) onlangs de noodklok luidde over deze onverantwoorde uitspraken. Opvallend is echter dat de politieke leiders van partijen waar deze uitspraken vandaan komen, zelf nauwelijks ingrijpen. Sterker nog, door te zwijgen, dragen zij indirect bij aan het normaliseren van racistische retoriek. De vraag is dan ook of hun zwijgen voortkomt uit angst om kiezers te verliezen, uit plat opportunisme, of misschien zelfs uit stilzwijgende instemming. Het roept bovendien twijfels op over hun geschiktheid om leiding te geven aan een land dat juist behoefte heeft aan verbinding en respect.
Wanneer politieke leiders racistische uitspraken toestaan en daar geen afstand van nemen, versterken ze wantrouwen en vijandigheid tussen bevolkingsgroepen. Dat is niet alleen gevaarlijk, het is ook ronduit onverantwoord. Zeker in een tijd waarin natievorming – het bouwen aan een gezamenlijke Surinaamse identiteit – belangrijker is dan ooit. De samenleving raakt verder verdeeld en mensen gaan zich steeds nadrukkelijker identificeren op basis van hun etnische achtergrond, in plaats van als burgers van één gezamenlijke natie. Dat proces wordt nog eens extra versterkt in verkiezingstijd, wanneer sommige politici er bewust voor kiezen om in te spelen op etnische sentimenten om stemmen te winnen. Politieke campagnes zouden zich moeten richten op beleid, visie en oplossingen voor de grote vraagstukken van ons land – niet op het zaaien van verdeeldheid.
Het is hoog tijd dat politieke leiders hun verantwoordelijkheid nemen. Wegkijken is geen optie meer. Integendeel, leiders zouden juist actief en publiekelijk afstand moeten nemen van racistische en haatdragende uitspraken, ook als deze uit eigen gelederen komen. En dat niet alleen: er zouden ook consequenties moeten volgen voor degenen binnen de partij die zich schuldig maken aan dergelijke uitlatingen. Dit roept meteen de vraag op in hoeverre politieke partijen überhaupt beschikken over duidelijke gedragscodes die dergelijke uitspraken verbieden. Of ontbreekt die norm simpelweg, omdat racisme in sommige gevallen misschien wordt gezien als een geoorloofd politiek instrument?
De media en maatschappelijke organisaties spelen hierin eveneens een cruciale rol. Zij moeten niet schromen om politici aan te spreken op hun woorden en daden, en om kritisch te blijven rapporteren over hoe partijen zich op dit vlak gedragen. Want de realiteit is dat zolang er geen stevige maatschappelijke tegenreactie komt, racistische retoriek lonend blijft voor politici die er electoraal voordeel uit halen.
Tot nu toe zijn er slechts enkele partijen die duidelijk en ondubbelzinnig kiezen voor inclusiviteit en verbinding. Volkspartij Leefbaar Suriname (VLS) is een voorbeeld van door expliciet te kiezen voor een politiek waarin sociale cohesie en gelijke behandeling centraal staan. Maar dit zou de norm moeten zijn, niet de uitzondering.
De vraag blijft natuurlijk waarom dit nog niet gebeurt. Is het omdat etnische verdeeldheid simpelweg te veel politiek voordeel oplevert? Of omdat de samenleving als geheel politici onvoldoende ter verantwoording roept? Wat de reden ook is, één ding is zeker: politici die zich schuldig maken aan racistische uitspraken dragen niet bij aan de opbouw van een gezonde en rechtvaardige samenleving.
Suriname verdient leiders die boven het spel van verdeel-en-heers uitstijgen. Leiders die begrijpen dat ware kracht zit in het verbinden van mensen, ongeacht hun achtergrond. En zolang politieke winst belangrijker wordt gevonden dan sociale cohesie, blijven we als samenleving achter de feiten aanlopen. De echte vraag is dan ook of de huidige politieke leiders die verantwoordelijkheid werkelijk durven te nemen – en dat niet pas als ze onder druk komen te staan, maar vanuit oprechte overtuiging.
Want alleen samen bouwen we aan een Suriname waarin iedereen zich thuis en gewaardeerd voelt.
Roy Sankatsing (maatschappijhistoricus/Beleid & Bestuur)Waldi Bharos (arts)

...