Politieke val Santokhi: van beloftevol begin naar oppositiebanken

Toen Suriname suriname op 17 april jongstleden het redactioneel stuk “Het doek lijkt te vallen voor de president en zijn VHP” publiceerde, werd de redactie overspoeld met kritiek, vooral gericht op de kop van het artikel. De voornaamste klacht: het zou te suggestief zijn. Alsof dat niet genoeg was, werden onze servers kort na de publicatie van het artikel aangevallen, waardoor de site tijdelijk uit de lucht ging. Meerdere aanvalspogingen volgden, telkens met hetzelfde resultaat.
Of dit het werk was van trollen verbonden aan een politieke partij? We weten het niet. Wat we nu wél met zekerheid kunnen zeggen: het doek ís gevallen voor president Santokhi en zijn VHP.
De val van de VHP is een rechtstreeks gevolg van Santokhi’s eigen handelen. Hij is slachtoffer geworden van zijn eigen arrogantie, het niet nakomen van verkiezingsbeloften en het negeren van maatschappelijk ongenoegen. Deze ontevredenheid liet hij onbeantwoord – het was altijd de schuld van de vorige regering. De protesten van 17 februari 2023 boden hem een kans om het beleid bij te stellen. In plaats daarvan hield hij vriend en vijand voor de gek met zijn Nationale Dialoog, en werden mensen opgesloten die zogenaamd verantwoordelijk waren voor de rellen.
Santokhi is de eerste Surinaamse president in 25 jaar die er niet in slaagt een tweede termijn veilig te stellen. Jules Wijdenbosch was in 2000 de laatste ‘one-term president’.
Hoewel de verkiezingscyclus nog niet volledig is afgerond – de verkiezing van de voorzitter van De Nationale Assemblee (DNA) en de presidentsverkiezing volgen nog – is het politieke speelveld helder. Santokhi heeft in DNA geen meerderheid van 34 zetels. Zelfs met steun van andere assembleeleden komt hij niet verder dan 33 stemmen. Ook in de Verenigde Volksvergadering is er geen zicht op een meerderheid. Alleen een politieke verrassing à la 1996 zou het tij nog kunnen keren.
In 2020 was Santokhi de belichaming van hoop: de man die beloofde een einde te zullen maken aan corruptie, vriendjespolitiek en wanbeleid. Hij sprak over een masterplan. Binnen 200 dagen zou er verlichting komen voor de bevolking. De wisselkoers zou dalen, het onderwijs verbeteren en transparantie zou de norm worden. Hij beloofde dat het volk rechtstreeks de president zou kunnen kiezen. Ironisch genoeg zou hij bij een directe verkiezing nu wél een tweede termijn krijgen – hij kreeg op 25 mei immers de meeste stemmen.
Ook districtscommissarissen zouden rechtstreeks gekozen worden door de bevolking. Er zou eindelijk een Wet Openbaarheid van Bestuur komen. De zogenaamde ‘muilkorfwetten’ zouden verdwijnen.
Maar vijf jaar later is de balans vernietigend: Santokhi overtrof zijn voorganger op vrijwel elk vlak. Hij reisde de wereld rond, verbleef in luxueuze hotels en reed in een presidentiële colonne van tien of meer voertuigen, met een gouden Rolex om zijn pols. Wat deze buitenlandse reizen hebben opgeleverd, is tot op heden onduidelijk. Ondertussen kregen ‘friends and family’ baantjes met aantrekkelijke salarissen en privileges – inclusief zijn echtgenote Mellisa Santokhi, voor wie zelfs de statuten van Staatsolie werden gewijzigd. Hij creëerde voor haar een eigen instituut – het Instituut van de First Lady – en plaatste haar naam onder ons nationale wapen. Een ongekende vorm van persoonsverheerlijking.
Het eerste teken van moreel verval kwam al tijdens zijn inauguratie: Santokhi nam een gouden medaille aan van de veroordeelde crimineel Joel ‘Bordo’ Martinus, terwijl hij kort daarvoor nog ten overstaan van de voorzitter van De Nationale Assemblee had gezworen geen giften te zullen aannemen.
De regering-Santokhi was gedurende de hele termijn verwikkeld in schandalen en corruptie-achtige constructies. Denk aan Surfin, New Surfin, HPSG, het SLM-debacle, de rehabilitatie van de brug bij de Saramaccadoorsteek voor US$ 23 miljoen, de verharding van de weg van Southdrain naar Apoera voor US$ 43 miljoen, en het bouwrijp maken van kavels in Jarikaba voor US$ 23,5 miljoen. Kritiek vanuit de samenleving werd genegeerd. Of er intern bij de VHP kritiek was, is onbekend. Kennelijk werd alles geslikt, want Santokhi kreeg een derde termijn als partijvoorzitter.
Nu mag die partij haar wonden gaan likken, dankzij Santokhi – eerst president, dan ineens weer voorzitter. En als de president geen antwoord kan geven op kritische vragen van de pers, dan zegt hij de voorzitter van de VHP te zullen bellen voor een reactie. Belachelijker wordt het niet. De president lijkt te denken dat hij te maken heeft met een stel ezels. In het Decreet Politieke Organisaties zou moeten worden vastgelegd dat partijbestuurders niet tegelijkertijd regeringsverantwoordelijkheid mogen dragen. Het leidt tot belangenverstrengeling, machtsconcentratie en – zoals nu – verwarring over wanneer iemand president is en wanneer partijvoorzitter.
Wil de VHP in 2030 nog kans maken op een terugkeer naar het machtscentrum, dan zal zij niet alleen een nieuw bestuur, maar ook een nieuwe voorzitter moeten kiezen. De dagen van Chan lijken geteld. Zijn partij zal niet alleen plaatsnemen in de oppositie, maar heeft een lange weg te …

...