Permanente expo Anton de Kom in Openluchtmuseum Nieuw-Amsterdam

door

PARAMARIBO — Vanaf 23 maart staan het leven, werk en vooral het gedachtegoed van Anton de Kom centraal in het Openluchtmuseum Fort Nieuw-Amsterdam in district Commewijne. Speciaal voor de schrijver, ‘Strijder des Vaderlands’ en wegbereider wordt er een nieuwe, permanente expo over hem opgezet.

Van De Kom wordt gezegd dat hij zijn tijd ver vooruit was. “De in Suriname geboren Anton de Kom (1898-1945) is de eerste schrijver die de geschiedenis van Suriname vanuit antikoloniaal perspectief aan de orde stelt. Het gedachtengoed van hem is anno 2025 alsnog relevant voor Suriname én de wereld.”

“In 1934 publiceert hij in Nederland zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’, een heldere aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing: een schreeuw om rechtvaardigheid”

Na een grondige voorbereiding en ‘Surinamisering’ is besloten de expo uit Arnhem, Nederland naar Suriname te halen. De organisatie noemt het Openluchtmuseum Fort Nieuw-Amsterdam een ideale locatie, omdat die dicht bij de plantages ligt waar tot slaaf gemaakten en contractarbeiders ooit gebukt gingen onder het koloniale juk. “Bovendien sluit de expo naadloos aan bij de tentoonstelling in Fort Nieuw-Amsterdam over de migratiegeschiedenis van Suriname.”

Levensloop

De Kom is in 1898 geboren te Frimangron, een wijk waar vooral Afro-Surinamers wonen. Na afronding van het mulo (Sint Paulusschool), gaat De Kom aan het werk. Hij heeft oog voor de slechte omstandigheden van de arbeiders en komt op voor hun rechten.

In 1920 verhuist hij naar Nederland, waar hij tot het leger toetreedt en daarna aan de slag gaat als assistent-accountant. Uit zijn huwelijk met Nel Borsboom worden vier kinderen geboren. Ook in Nederland wordt hij geconfronteerd met ongelijkheid. Hij maakt kennis met communistische ideeën over gelijkheid en in kritische artikelen stelt hij de wantoestanden binnen de werkende klasse aan de kaak.

In 1932 keert De Kom met zijn gezin terug naar Suriname waar hij zich al snel ontpopt als mensenrechtenactivist. Landgenoten, onder wie veel Hindostaanse en Javaanse contractarbeiders, doen hun beklag bij hem. Dat alles tegen de zin van het Nederlandse bewind dat hem verbiedt om lezingen te houden.

‘Wij slaven van Suriname’

De Kom start daarom een adviesbureau aan de Pontewerfstraat (later naar hem vernoemd), maar wordt in 1933 zonder enige aanleiding opgesloten op gezag van de gouverneur en daarna verbannen. In 1934 publiceert hij in Nederland zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’, een heldere aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing: een schreeuw om rechtvaardigheid.

Minder bekend zijn andere – niet uitgegeven publicaties – zoals verhalen over Anansi, de slimme en vindingrijke spin die overal raad op weet en een roman. In de Tweede Wereldoorlog schrijft De Kom artikelen voor een Nederlandse verzetskrant. De nazi’s arresteren hem en hij overlijdt in 1945, kort vóór de bevrijding, in een Duits strafkamp.

Anton de Kom blijkt onsterfelijk: zijn idealen en opvattingen worden in de 21ste eeuw herontdekt in zijn geboorteland en daarna ook in Nederland. Er verschijnt een nieuwe uitgave van zijn levenswerk ‘Wij slaven van Suriname’ en er zijn expo’s in de Nederlandse musea de Lakenhal in Leiden en het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

In Suriname is er voor schoolkinderen een speciaal programma samengesteld waarin een belangrijke rol is weggelegd voor Anansi. De expo, een samenwerking tussen het Openluchtmuseum Fort Nieuw-Amsterdam en het Nederlands Openluchtmuseum, wordt in Suriname gedragen door projectleider Ann Hermelijn, tekstschrijver Alida Neslo en beeldend kunstenaar Ken Doorson, in samenwerking met het Nationaal Archief Suriname, NAKS, Museum de Lakenhal en Universiteit Leiden. De beeldend kunstenaars Ruben Cabenda en Dhiradj Ramsamoedj leveren een bijdrage. Ondersteuning kwam van het Fonds voor Cultuurparticipatie, de Nederlandse ambassade in Suriname, DutchCulture en het Cultuurfonds.