PAHO wil versterkte surveillance en vectorbestrijding in Noord- en Zuid-Amerika vanwege uitbraken in Chikungunya en Oropouche

door

Washington, D.C., 29 augustus 2025 (PAHO) – De Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) heeft opgeroepen tot versterking van surveillance, klinische behandeling en vectorbestrijding om lokale chikungunya-uitbraken en de aanhoudende verspreiding van het Oropouche-virus (OROV) in landen in Noord- en Zuid-Amerika aan te pakken. De gelijktijdige aanwezigheid van deze en andere arbovirussen verhoogt het risico op uitbraken, ernstige complicaties en sterfgevallen onder kwetsbare bevolkingsgroepen.

Volgens een nieuwe epidemiologische waarschuwing van de PAHO waren de grootste chikungunya-uitbraken in 2025 geconcentreerd in Zuid-Amerika – met name in Bolivia, Brazilië en Paraguay – en in delen van het Caribisch gebied. Deze worden geassocieerd met de Aziatische en Oost-/Centraal-/Zuid-Afrikaanse (ECSA) genotypen, wat een verschuiving markeert in het patroon dat sinds 2014 is waargenomen. Gevallen die zijn gemeld in de regio van de Indische Oceaan, Europa en Azië verhogen ook het risico op herintroductie en verdere verspreiding naar nieuwe gebieden met omstandigheden die transmissie bevorderen.

Op 9 augustus 2025 meldden 14 landen in de regio in totaal 212.029 vermoedelijke gevallen van Chikungunya en 110 sterfgevallen, waarvan meer dan 97% in Zuid-Amerika. Ter vergelijking: in 2024 werden 431.417 gevallen en 245 sterfgevallen gemeld, wat wijst op een daling dit jaar, hoewel er nog steeds lokale uitbraken zijn.

Intussen zijn er in de eerste zeven maanden van 2025 meer dan 12.700 bevestigde gevallen van Oropouche gemeld in 11 landen, waaronder autochtone gevallen in Brazilië, Colombia, Cuba, Panama, Peru en Venezuela.

Wereldwijd circuleert Chikungunya al tientallen jaren in Afrika, Azië en het Indiase subcontinent. Het werd voor het eerst ontdekt in Europa (Italië) in 2007 en bereikte in 2013 Amerika. Tot medio augustus 2025 waren er meer dan 270.000 gevallen geregistreerd in Afrika, Europa, Zuidoost-Azië en de westelijke Stille Oceaan, met uitbraken in Senegal, Frankrijk, India en China. Op het eiland Réunion heeft de uitbraak van 2024 geleid tot meer dan 47.500 bevestigde gevallen.

Regionaal gezien overheerste het Aziatische genotype tussen 2014 en 2017. De aanwezigheid van het ECSA-genotype in ten minste vier landen is echter zorgwekkend, omdat de cocirculatie ervan met het Aziatische type de virale adaptatie zou kunnen versterken. “Inzicht in de genetische afstamming van chikungunya is essentieel om de transmissiedynamiek te voorspellen en de volksgezondheidsmaatregelen hierop af te stemmen”, aldus de PAHO.

Chikungunya volgt een seizoensgebonden patroon: het aantal gevallen op het zuidelijk halfrond neemt doorgaans toe in de eerste helft van het jaar, tijdens het regenseizoen, terwijl het in Midden-Amerika, Mexico en het Caribisch gebied meestal in de tweede helft toeneemt. In 2025 hebben deze regio’s echter tot nu toe minimaal bijgedragen.

Traditioneel beperkte de overdracht van de Oropouche zich voornamelijk tot delen van het Amazonegebied; in 2024 en 2025 heeft de verspreiding zich echter uitgebreid naar voorheen onaangetaste gebieden. Dit onderstreept de noodzaak om de surveillance te versterken, met name door de integratie van ruimtelijke en temporele analyse en het gebruik van geospatiale tools om verschuivingen in de verspreiding van vectoren en gevallen te detecteren.

Chikungunya

Chikungunya is een virusziekte die voornamelijk wordt overgedragen door de Aedes aegypti-mug. Symptomen zijn onder andere hoge koorts, huiduitslag en intense spier- en gewrichtspijn, die maanden of zelfs jaren kan aanhouden en langdurige invaliditeit kan veroorzaken. Ernstige gevallen kunnen zich ontwikkelen tot shock, meningo-encefalitis of het Guillain-Barré-syndroom. Jonge kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen lopen het grootste risico. Er is geen specifieke behandeling, dus preventie richt zich op het voorkomen van muggenbeten.

Oropouche

Het Oropouche-virus wordt voornamelijk overgedragen door de mug Culicoides paraensis, hoewel de mug Culex quinquefasciatus ook een rol kan spelen. Het virus veroorzaakt koorts, hoofdpijn, spierpijn en soms neurologische symptomen. Er is geen vaccin of specifieke antivirale behandeling voor dit virus; de zorg is symptomatisch.

De PAHO adviseert om de vroege opsporing van gevallen te verbeteren en broedplaatsen van muggen op risicovolle locaties zoals scholen en zorginstellingen te elimineren. De PAHO adviseert ook om de diagnose te verbeteren met behulp van moleculaire methoden zoals PCR – met name binnen de eerste vijf dagen van de symptomen – en om zorgverleners te trainen in de behandeling van zowel acute als chronische gevallen.

Voor Oropouche moeten clinici het virus opnemen in de differentiële diagnose van dengue tijdens de eerste week van de symptomen en alert zijn op mogelijke neurologische complicaties zoals meningitis en encefalitis in latere stadia. Tot 60% van de patiënten kan een terugval ervaren. Daarom wordt voortdurende monitoring en onderzoek van fatale gevallen dringend aanbevolen.

Betrokkenheid van de gemeenschap is essentieel voor het verminderen van muggenpopulaties. Het bevorderen van het gebruik van insectenwerende middelen en horren, naast multisectorale benaderingen, is cruciaal. De bestrijding van Culicoides paraensis vereist ook specifieke maatregelen, zoals het droogleggen van tijdelijke waterpartijen, het verwijderen van stilstaande poelen en het verwijderen van vegetatie rond huizen om broed- en rustplaatsen voor muggen te verminderen.