Onderzoek naar geschiedenis Brits-Indische contractarbeiders: ‘Het is een gedeeld verleden dat ons allen raakt’

door

De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor het verleden van slavernij en contractarbeid in Suriname en Nederland. Hoewel verhalen uit de Afrikaanse en Nederlands-Indische diaspora verschillende vormen hebben gekregen, blijft de geschiedenis van de Brits-Indische contractarbeid in Nederland onderbelicht. Ragna Heidweiller wil daar verandering in brengen.

Tekst Audry Wajwakana

Beeld privécollectie

Heidweiller is in Suriname om haar onderzoek voor het boek over de geschiedenis van de Brits-Indische contractarbeid af te ronden. “Mijn moeder is Hindostaanse, geboren in Suriname, en ik realiseerde me dat ik weinig weet over die kant van de familie”, zegt ze over haar motivatie. Vanuit een persoonlijk perspectief verbindt ze haar familiegeschiedenis met inzichten van deskundigen in Suriname, Nederland en India.

“India geeft me een gevoel van verbinding, ook al zorgden de tegenstellingen soms voor een soort kortsluiting in mijn hoofd”

Heidweiller, die in Nederland woont en een achtergrond in Communicatiewetenschappen heeft, is al vier weken in Suriname wanneer ze met de Ware Tijd praat. Haar dagen brengt ze door met onderzoek in het Nationaal Archief Suriname, bezoek aan bibliotheken, oude plantages in Commewijne en gesprekken met deskundigen, zoals Maurits Hassankhan, Tanya Sitaram en Chan Choennie. De inzichten en beschikbare informatie van de deskundigen hebben haar onderzoek aanzienlijk verrijkt.

Het werk van mensen als Philip Dikland, met zijn uitgebreide documentatie over plantages op suriname-heritage-guide.com en academici, onder wie Hassankhan en Sitaram, bood haar niet alleen waardevolle richting en diepgang, maar maakte het ook mogelijk om de historische locaties zelf te bezoeken. Dit maakt haar onderzoek extra bijzonder en gaf het verhaal een grotere dimensie.

Naar India

Met haar academische achtergrond werkte Heidweiller jarenlang aan emancipatieprojecten in Nederland. In 2021 publiceerde zij het handboek ‘In voor- en tegenspoed (maar alleen als jij de afwas doet)’ en in 2023 volgde het werkboek ‘Voor de ideale rolverdeling’.

Beide pennenvruchten gaan over de verdeling van betaald en onbetaald werk tussen mannen en vrouwen, waarbij thema’s als sociale gelijkheid, financiële kwetsbaarheid en zorgarbeid centraal staan. “Ik raakte nieuwsgierig naar deze onderwerpen toen ik zelf moeder werd”, zegt ze. Naast het schrijven, werkt Heidweiller als coach, voornamelijk voor mensen tussen dertig en vijftig jaar, die worstelen met vragen over werk en balans.

De nieuwsgierigheid naar haar Hindostaanse wortels koestert zij al heel lang. Hoewel zij tot op zekere hoogte de Hindostaanse cultuur en tradities meekreeg, merkte zij dat haar familie weinig wist over de geschiedenis van contractarbeid. “Veel van die geschiedenis staat niet in boeken en als die info er is, ontbreekt vaak de diepgang. Je moet zelf op onderzoek uit”, zegt ze.

De afgelopen vijftien jaar heeft Heidweiller eerst veel gelezen over Nederlands-Surinaamse schrijvers die hun verbinding met Suriname proberen te begrijpen. “Boeken zoals ‘De vervoering’ van Shantie Singh, ‘Onder de Paramariboom’ van Johan Fretz, ‘Dubbelbloed’ van Etchica Voorn en ‘Jaguarman’ van Raoul de Jong hebben mij enorm geïnspireerd”, bekent ze. De podcast ‘De plantage van onze voorouders’ diende als een indirecte inspiratiebron.

Vijftien jaar geleden is ze voor het eerst naar India gegaan, waarbij ze drie maanden door het hele land reisde om een indruk van de cultuur en omgeving te krijgen. Ondanks de grote contrasten tussen armoede en rijkdom, voelde zij zich er op haar gemak. “Het land geeft me een gevoel van verbinding, ook al zorgden de tegenstellingen soms voor een soort kortsluiting in mijn hoofd”, zegt ze.

In mei 2023 begon zij haar onderzoek voor haar derde boek en in oktober van dat jaar reisde zij met archiefmateriaal uit Suriname en Nederland opnieuw naar India. “Ik ben begonnen in Calcutta, waar de Suriname Gate zich bevindt, de haven vanwaar de schepen vertrokken. Daarna bezocht ik Uttar Pradesh, Varanasi, Mirzapur en Badlapur. Op basis van archiefstukken wist ik dat vijf van mijn voorouders via deze route naar Suriname kwamen.”

Gedeeld verleden

Heidweiller onderzoekt hoe haar Hindostaanse familie via contractarbeid in Suriname terechtkwam. Naast haar moeder weet ze dat de familie van haar vader een connectie heeft met Suriname. In de archieven komt de naam Heidweiller steeds terug. Zo ontdekte zij dat één van haar voormoeders, een vrijgelaten vrouw, trouwde met een soldaat die marrons opjoeg in het binnenland.

Maar haar boek gaat verder dan alleen haar familiegeschiedenis. “Het is niet alleen mijn familiegeschiedenis; het is een gedeeld verleden dat ons allemaal raakt. Het gaat over de bredere impact van contractarbeid en de parallellen met het heden.” Ze wijst op hedendaagse vormen van uitbuiting, zoals tijdelijke arbeidscontracten waarbij werknemers afhankelijk zijn van hun werkgever voor onderdak en eten.

Tijdens haar bezoek aan India, het land waar haar voorouders vandaan kwamen, besefte zij hoe weinig er is veranderd. Mensen leven nog steeds in armoede en er is nog altijd migratie. “Dezelfde patronen blijven zich …