Nederlandse regering gevallen; Wilders trekt stekker uit kabinet

door

De Nederlandse regering is gevallen. PVV-leider Geert Wilders heeft dinsdagochtend (plaatselijke tijd) onverwacht de stekker uit de coalitie getrokken, waarmee een abrupt einde is gekomen aan het kabinet onder leiding van premier Dick Schoof. Het vertrek van de PVV markeert het einde van een korte en turbulente samenwerking tussen de vier coalitiepartners: PVV, VVD, BBB en NSC.
De breuk komt na hoogopgelopen spanningen binnen de coalitie over het asielbeleid. Wilders, die vol inzette op het doorvoeren van wat hij noemt “het strengste Europese asielbeleid ooit”, kreeg naar eigen zeggen geen toezeggingen van zijn coalitiepartners voor de ondertekening van tien aanvullende asielmaatregelen. “Ik wil dat we onze belofte aan de kiezer nakomen. Maar zonder handtekeningen heb ik geen garantie. Dan trek ik mijn ministers terug,” verklaarde de PVV-leider kortaf tegenover de pers.
Kabinetsberaad duurde slechts één minuutEen laatste poging van premier Schoof om de partijen alsnog bijeen te houden, liep op niets uit. Het spoedoverleg dinsdagmorgen duurde amper een minuut. Wilders kwam enkel om zijn mededeling te doen: de PVV trekt zich terug. Hij vertrok direct daarna zichtbaar geërgerd, zonder vragen van journalisten te beantwoorden.
De spanningen tussen de coalitiepartners waren al langer voelbaar. Maandagavond liet Wilders na een kort beraad weten dat het er “niet goed uitziet”. Zijn ongenoegen over de opstelling van de VVD, NSC en BBB was toen al overduidelijk.
Coalitiepartners reageren verbolgenCoalitiegenoten zijn furieus over de handelswijze van Wilders en betichten hem van politieke spelletjes. “Hij loopt gewoon weg,” stelt VVD-leider Dilan Yesilgöz. Caroline van der Plas (BBB) spreekt van “een roekeloos en onverantwoord spel”. Volgens haar lagen de nodige maatregelen op de plank en was het “een kwestie van uitvoeren”.
Ook Nicolien van Vroonhoven (NSC), opvolger van Pieter Omtzigt, uitte haar frustratie. “Er was ruimte voor gesprek, maar Wilders wilde slechts een blanco cheque. Dat is geen samenwerking, dat is chantage.”
Wilders gokt op peilingenVolgens politieke waarnemers zit er een duidelijke strategie achter Wilders’ breuk. Door zijn plannen op scherp te zetten en vervolgens het conflict op te blazen, probeert hij zijn profiel als harde asielcriticus verder aan te scherpen. Peilingen suggereren dat een aanzienlijk deel van zijn achterban liever een kabinetsval ziet dan concessies op dit dossier. De andere partijen, vooral BBB en NSC, dreigen bij nieuwe verkiezingen stevig terrein te verliezen.
Coalitiepartners benadrukken echter dat Wilders’ voorstellen juridisch en internationaal moeilijk verdedigbaar zijn. “We willen geen kabinet dat door de Raad van State of de rechter voortdurend wordt teruggefloten,” aldus een ingewijde. Vooral NSC verzette zich tegen voorstellen die zouden botsen met het Vluchtelingenverdrag en Europese regelgeving.
Politiek vacuum dreigtDe val van het kabinet komt op een moment dat Nederland kampt met tal van urgente vraagstukken. Premier Schoof verkeert nu in demissionaire status en het is nog onduidelijk of er op korte termijn nieuwe verkiezingen komen of dat er een poging wordt gedaan tot het vormen van een nieuw meerderheidskabinet.
Caroline van der Plas waarschuwde dinsdag: “Wie nu stopt, levert Nederland uit aan links.” De vraag is nu wie het politieke initiatief grijpt in het vacuüm dat Wilders heeft achtergelaten. Ondertussen groeit in Den Haag de bezorgdheid over politieke instabiliteit en afbrokkelend vertrouwen in de formatiekracht van het parlement.
De komende dagen zullen bepalend zijn voor het vervolg. Eén ding is zeker: de Nederlandse politiek is opnieuw in een crisis beland.