Navo-top in Den Haag overschaduwd door Amerikaanse aanval op Iran

door

Politie en leden van het Nederlandse leger patrouilleren voorafgaand aan de NAVO-top in Den Haag. (Foto: Reuters)

De NAVO-top die dinsdag in Den Haag van start gaat, dreigt te worden overschaduwd door de recente Amerikaanse bombardementen op Iraanse nucleaire installaties. Wat bedoeld was als een bijeenkomst om het bondgenootschap te versterken, dreigt nu vooral in het teken te staan van de gevolgen van het militaire optreden van de Verenigde Staten.De tweedaagse top is zorgvuldig opgebouwd om NAVO-leider en Amerikaans president Donald Trump te behagen. In de slotverklaring staat een forse verhoging van de defensiedoelstelling: 5% van het bruto binnenlands product moet voortaan naar defensie en aanverwante veiligheidsinvesteringen gaan, tegenover de huidige doelstelling van 2%.Hoewel alle lidstaten de verklaring formeel steunen, veroorzaakte de Spaanse premier Pedro Sánchez ophef door publiekelijk te verklaren dat Spanje zich niet gebonden acht aan de nieuwe norm. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, tevens gastheer van de top, maakte maandag echter duidelijk dat er geen uitzonderingen zijn. “De NAVO kent geen opt-outs of zijafspraken. Iedereen moet zijn bijdrage leveren,” zei Rutte in Den Haag.Iran-kwestie werpt schaduw over topDe Amerikaanse luchtaanvallen op Iran dit weekend maken de uitkomst van de top onvoorspelbaar. Het is nog onduidelijk of Iran zal reageren met vergeldingsacties en of andere NAVO-leiders Trump hier rechtstreeks op zullen aanspreken.”De situatie in het Midden-Oosten zal bepalend zijn voor de toon en inhoud van de top,” aldus een diplomatieke bron. “Als het uit de hand loopt, riskeren we verdeeldheid op een moment waarop eenheid cruciaal is.”President Trump heeft de aanval verdedigd als noodzakelijk om het nucleaire programma van Iran uit te schakelen. Zijn eerdere dreigementen om landen die te weinig bijdragen aan NAVO-defensie niet langer te beschermen, blijven in Europa nadrukkelijk hangen.Verhoogde defensie-uitgavenHet nieuwe uitgavenplan verdeelt de 5% van het bbp over 3,5% voor ‘kernverdediging’ (zoals wapens en troepen) en 1,5% voor gerelateerde investeringen zoals militaire infrastructuur, cyberbeveiliging en bescherming van energievoorzieningen. De verhoging wordt geleidelijk ingevoerd over tien jaar, maar betekent alsnog honderden miljarden extra defensie-uitgaven voor de NAVO-landen.In 2024 besteedden de NAVO-landen gezamenlijk zo’n 2,6% van hun collectieve bbp aan kernverdediging, ofwel circa 1,3 biljoen dollar. De VS namen daarvan het grootste aandeel voor hun rekening: $818 miljard.Hoewel de Europese lidstaten erkennen dat ze meer moeten bijdragen, benadrukken zij het belang van een geleidelijke overgang. Veel landen vrezen dat een te snelle uitbreiding van militaire verantwoordelijkheden de deur opent voor Russische exploitatie van zwakke plekken in de verdediging.De zorgen over Rusland blijven centraal staan. In de voorlopige ontwerpverklaring, die door Reuters is ingezien, spreken de NAVO-landen hun “onwrikbare toewijding aan collectieve verdediging” uit. Artikel 5 – waarin staat dat een aanval op één lidstaat een aanval op allen is – wordt expliciet herbevestigd.De verklaring bevat slechts één verwijzing naar Rusland als bedreiging voor de Euro-Atlantische veiligheid en één passage over steun aan Oekraïne, wat erop wijst dat het bondgenootschap zich ondanks de crisis in Iran wil blijven richten op Rusland als primaire tegenstander.Putin: ‘Leugenachtige dreiging’De Russische president Vladimir Putin reageerde maandag door te zeggen dat de bewering dat Rusland een NAVO-land zou willen aanvallen, “een leugen” is die het Westen gebruikt om torenhoge defensie-uitgaven te rechtvaardigen.Ondanks de spanningen probeert de NAVO met deze top eenheid uit te stralen, zeker nu de geopolitieke druk hoog is en Trump opnieuw dreigt met troepenvermindering in Europa. De vraag is of de alliantie daar, temidden van internationale crises, in zal slagen.