Mogelijk overlapping bepalingen Kaliña/Lokono- en Moiwanavonnis

tekst Euritha Tjan A Waybeeld Audry Wajwakana
“Moiwana was geen dorp. Het was een nederzetteing waar mensen die hun kostgronden daar in de buurt hadden bij elkaar waren gaan wonen”, zeggen vele mensen die geïnterviewd zijn over de bepalingen en de uitvoering van het Moiwanavonnis dat in 2005 werd uitgesproken door het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens. Tien december is wereldwijd de Dag van de Mensenrechten. Er is dan ook in Suriname extra aandacht voor mensenrechtenschendingen waarvan slechts enkele door de staat Suriname zijn onderzocht. In mei 2024 bevestigde procureur-generaal Garcia Paragsingh dat negentien jaar na het Moiwanavonnis het strafrechtelijk vooronderzoek in deze zaak is opgepakt.

Delen uit dit vonnis zijn eerder al uitgevoerd. Te denken valt aan de wederopbouw van het gebied, met huizenbouw. Daarnaast is er het gedenkmonument van Marcel Pinas waar ook dit jaar op 29 november de achtendertigste herdenking van het bloedbad werd gehouden en ook de vergoeding aan de nabestaanden, die al is uitgekeerd. Naast de dwingende aanwijzing in het Moiwanavonnis om de daders te berechten staan ook demarcatie en toewijzing van dit gebied en het teruggeven van de stoffelijke resten die in 1993 in een massagraf zijn gevonden opgetekend als zaken die nog gerealiseerd moeten worden.

‘Wij hebben de granman aangegeven dat een manier om dit dispuut op te lossen zou kunnen zijn dat de mensen van Moiwana zich onderwerpen aan het traditioneel inheems gezag’
Margriet Biswane
Patricia Meulenhof die samen met nabestaande André Ajintoena en Kenneth Lo A Njoe leiding gaf aan het Fonds Ontwikkeling Moiwana gemeenschap bevestigt dat Moiwana geen dorp was. “Moiwana was geen dorp in die zin, met traditioneel gezag, faaka tiki en rouwrituelen. Maar dat haalt niet weg dat het een plek was waar de mensen al vele jaren hadden gewoond”, zegt Meulenhof. Volgens haar heeft het hof de plek als een dorp aangemerkt en de staat Suriname is destijds niet daartegen ingegaan.
Kaliña/ Lokonovonnis
In 2015, tien jaar na het Moiwanavonnis werd het Kaliña/Lokonovonnis uitgesproken met als een van de bepalingen: ‘Het traditionele grondgebied van de leden van de Kaliña- en Lokono-volkeren afbakenen, demarkeren en voorzien van een collectieve titel, evenals het effectieve gebruik en genot ervan waarborgen, met inachtneming van de rechten van andere tribale volkeren in het gebied, zoals vastgesteld in de paragrafen 279.i.b, 284 en 285 van dit vonnis.’ De twee vonnissen lijken elkaar op dit stuk te overlappen. Volgens Meulenhof echter, zijn er gesprekken geweest alvorens de inheemsen hun zaak voorbrachten bij het Hof. “Toen zijn schriftelijke afspraken gemaakt dat de twee groepen juist samen zouden werken om het gebied samen op te bouwen.” Lo A Njoe en Ajintoena bevestigen dat er veel gesprekken zijn gevoerd met de traditionele leiders van het nabijgelegen Alfonsdorp omdat werd erkend dat de nederzetting Moiwana vele jaren geleden is opgezet met toestemming van de inheemsen van dat dorp.
Nieuw tijdperk
Kapitein Margriet Biswane nam in 2014 het leiderschap over van haar grote neef Harold Galgren, die ook kapitein was. Met haar aan het roer is een nieuw tijdperk begonnen, waarin er soms ook verschil van inzicht is met de beslissingen die door vorige kapiteins zijn genomen. Zij is er bijvoorbeeld niet content mee dat Moiwana als dorp is aangewezen en dat er demarcatie en toewijzing moet plaatsvinden. “De persoon die het Moiwanavonnis voordeel heeft gebracht is dezelfde advocaat die in het buitenland voor ons heeft gevochten. Hij kende de situatie niet, want hij was er nooit geweest,” zegt ze over Fergus Mac Kay. Hij is mensenrechtendeskundige en Surinamekenner. Mac Kay heeft zowel de Moiwanaslachtoffers, inheemsen bij het Kaliña/Lokonovonnis als de Vereniging Saamaka Gemeenschap bijgestaan vanuit de organisatie Forest Peoples Programme bij het voorbrengen van hun aanklacht bij het hof.
Fight
Biswane is er bovendien niet tevreden mee dat de huizen van Moiwana nu staan waar ze staan. “We hebben er geen vrede mee. Het is een fight en zal een fight blijven, omdat we goed weten dat het geen dorp was. Verder bij de brug was de concentratie kampen veel meer.” Volgens Biswane zijn er inderdaad gesprekken geweest, maar er is slechts toestemming gegeven om het monument op te zetten. Meulenhof bestrijdt dat en zegt de opnames te hebben die het tegendeel bewijzen. Kapitein Biswane zegt dat het Hof heeft opgemerkt dat de twee partijen met elkaar in gesprek moeten. “We hebben gesproken met de granman in Drietabbetje toen het vonnis in 2016 bekend werd. Wij hebben hem aangegeven dat een manier om dit dispuut op te lossen zou kunnen zijn dat de mensen van Moiwana zich onderwerpen aan het traditioneel inheems gezag.” De gesprekken lopen nog, zegt Biswane.

Het Moiwanamonument aan de overkant van waar de huizen zijn gebouwd.Mac Kay wilde slechts summier reageren op …

...