Misleidende gran krutu Fiti Makandra: Waarom de Zanderij-bijeenkomst het traditioneel gezag ondermijnt

door

INGEZONDEN

In augustus 2025 organiseerde het platform Fiti Makandra een bijeenkomst in het Jan Starke Opleidingscentrum te Zanderij. Volgens de organisatoren ging het om een historische samenkomst – een zogenoemde gran krutu – waarin marrons, inheemsen en creolen elkaar de hand zouden reiken en een convenant ondertekenden naar aanleiding van de excuses van voormalig premier Mark Rutte en koning Willem-Alexander.

Wat op papier klinkt als een belangrijke stap richting samenwerking en erkenning, blijkt in werkelijkheid een misleidende en problematische aangelegenheid. De bijeenkomst legt niet alleen een gebrek aan transparantie bloot, maar ook een fundamenteel onbegrip van de rol en betekenis van het traditionele gezag in Suriname.

“De bijeenkomst van Fiti Makandra in Zanderij was een platformvergadering die de schijn wekte van representativiteit zonder dat zij werkelijk de gemeenschappen vertegenwoordigde”

In dit artikel wil ik toelichten waarom de manier waarop Fiti Makandra zich presenteerde zorgwekkend is en waarom dit platform – ondanks mooie woorden – in feite afbreuk doet aan de legitimiteit, de eenheid en de toekomst van marron- en inheemse gemeenschappen.

1. Wat een gran krutu werkelijk is

In de communicatie van Fiti Makandra werd de bijeenkomst steevast een gran krutu genoemd. Voor buitenstaanders klinkt dit misschien als een logische benaming voor een grote vergadering. Maar binnen de marrontraditie is de term beladen en precies omschreven.

Een gran krutu – in onze eigen taal gaan kuutu – is de hoogste vorm van besluitvorming binnen de marrongemeenschappen. Het is een bijeenkomst die altijd plaatsvindt onder leiding van de gaanman en zijn raad van kabiten en basiya. Het gaat om zorgvuldig voorbereide vergaderingen waarin alle subgroepen (lo) zijn vertegenwoordigd en waarin besluiten collectief worden genomen na uitgebreid beraad.

De residenties van de gaanman zijn speciaal ingericht voor dit soort samenkomsten. Iedere residentie beschikt over een kuutu osu – een vergaderzaal die honderden mensen kan herbergen. Bij belangrijke gelegenheden, zoals het overlijden begraven van een gaanman, komen hele gemeenschappen bijeen, vaak duizenden mensen tegelijk.

Daartegenover stond in Zanderij een bijeenkomst in een zaal of tent met hooguit duizend aanwezigen, zonder dat de subgroepen van de verschillende marronvolkeren formeel waren vertegenwoordigd. Dat dit tóch een gran krutu werd genoemd, is niet slechts een onschuldige vergissing, maar een bewuste misrepresentatie van traditie. Daarmee eigent Fiti Makandra zich een term toe die een eeuwenoude institutionele betekenis heeft.

2. De ontkenning van de politieke dimensie

Volgens de organisatoren had de bijeenkomst “geen politieke betekenis”. Dat klinkt neutraal en onschuldig, maar het is fundamenteel onjuist. Het traditioneel gezag is per definitie politiek.

De titels en functies van gaanman, kabiten en basiya dragen een bestuurlijke en diplomatieke verantwoordelijkheid. Zij sluiten verdragen, voeren overleg met de nationale staat en zijn aanspreekpunt voor internationale organisaties. Het vredesverdrag van 1760, gesloten door de Okanisi, is daar een historisch voorbeeld van. Het staat nog steeds symbool voor de politieke legitimiteit van de marronvolkeren.

Wie deze politieke dimensie ontkent, doet alsof het traditionele gezag slechts cultureel of symbolisch is. Daarmee wordt de weg vrijgemaakt om het gezag te omzeilen en een parallelle structuur te creëren. Precies dat is wat Fiti Makandra lijkt te doen: zich positioneren als een alternatief spreekorgaan zonder daadwerkelijk mandaat.

3. De misplaatste nadruk op ‘verzoening’

Een opvallend thema in Zanderij was de oproep tot ‘verzoening’ tussen marrons, inheemsen en creolen. De suggestie werd gewekt dat er sprake zou zijn van structurele vijandigheid of diepgewortelde conflicten die alleen door zo’n proces konden worden opgelost.

Maar dat beeld klopt niet. Er bestaat geen structureel conflict dat om verzoening vraagt. Natuurlijk zijn er in de districten Para en Coronie wel spanningen of geschillen, maar die worden doorgaans lokaal besproken en opgelost. Door dit uit te vergroten tot een kwestie van “nationale verzoening” schept men eerder verdeeldheid dan dat men echte saamhorigheid bevordert.

De werkelijke uitdaging ligt elders: in de gezamenlijke positie van marrons en inheemsen tegenover de staat, in de strijd voor erkenning van landrechten en in de doorwerking van koloniale structuren die tot op de dag van vandaag ongelijkheid veroorzaken. Daar ligt de kern van de strijd, niet in een kunstmatig gecreëerde tegenstelling.

4. De afwezigheid van de Okanisi

Nog belangrijker is de afwezigheid van de Okanisi-gemeenschap en hun leider, gaanman Bono Velantie. De Okanisi waren de eersten die een vredesverdrag sloten met de koloniale overheid, op 10 oktober 1760. Dat verdrag vormt tot vandaag de basis voor de autonomie en erkenning van de Okanisi, Saamaka, Matawai, Kwinti, Pamaka en Aluku (marronvolkeren).

Binnen de Okanisi bestaat nog steeds een zorgvuldig systeem van besluitvorming. De gemeenschap telt veertien lo (unilineaire groepen), die allemaal inspraak hebben. Pas wanneer die interne structuren zijn geraadpleegd, kan een besluit namens het volk worden genomen.

Dat de Okanisi niet waren betrokken en dat hun leider zich nadrukkelijk niet aansluit bij Fiti Makandra, is veelzeggend. Het maakt duidelijk dat het platform niet spreekt namens de volle breedte van de marrons en daarmee zijn legitimiteit mist.

5. De autoritaire toon van het platform

Tijdens de bijeenkomst werd kritiek nauwelijks geduld. Personen die zich niet wilden scharen achter het convenant, werden zelfs bestempeld als persona non grata. Zulke uitspraken verraden een autoritaire houding die haaks staat op de principes van dialoog, consensus en inclusiviteit die juist kenmerkend zijn voor traditioneel overleg (tijdens een gaan kuutu.)

Waar een gaan kuutu ruimte biedt aan iedere stem – ook die van minderheden of kritische denkers – reduceerde Fiti Makandra het gesprek tot eenrichtingsverkeer. Daarmee toont het platform niet de eenheid die het pretendeert, maar juist de neiging om afwijkende stemmen uit te sluiten.

6. Een platform zonder mandaat

Alles bij elkaar laat de Zanderij-bijeenkomst zien dat Fiti Makandra zich voordoet als bemiddelaar en vertegenwoordiger van gemeenschappen zonder daarvoor een werkelijk mandaat te hebben. Door te handelen alsof zij namens marrons en inheemsen spreekt, maar daarbij cruciale gemeenschappen uitsluit en traditionele structuren omzeilt, ondermijnt zij de legitimiteit van het erkende gezag.

De samenleving wordt zo misleid: waar men denkt dat er sprake is van een collectief gedragen besluit, gaat het in feite om een platform dat zichzelf naar voren schuift. Daarmee worden de werkelijke belangen van de gemeenschappen opzijgeschoven en dreigt de strijd voor erkenning en zelfbeschikking te verwateren.

7. Wat wél nodig is

Het is belangrijk om te benadrukken dat samenwerking op zich een waardevol streven is. Marrons, inheemsen en creolen hebben baat bij een gezamenlijke stem, zeker wanneer het gaat om erkenning van historische onrechtvaardigheden en het opbouwen van een toekomst gebaseerd op gelijkwaardigheid. Maar die samenwerking kan alleen vruchtbaar zijn wanneer zij voortkomt uit de bestaande structuren en met respect voor de legitimiteit van het traditionele gezag. Dat betekent:

Besluiten nemen binnen de eigen overlegvormen, zoals de gaan kuutu

Alle subgroepen en hun leiders betrekken bij besluitvorming.

Transparant zijn over de doelen, de achtergronden en de belangen die spelen.

Kritiek en debat toelaten als onmisbaar onderdeel van de democratische cultuur.

Alleen dan kan er sprake zijn van echte representatie en van beslissingen die door de gemeenschappen zelf gedragen worden.

Conclusie

De bijeenkomst van Fiti Makandra in Zanderij was geen gran krutu, maar een platformvergadering die de schijn wekte van representativiteit zonder dat zij werkelijk de gemeenschappen vertegenwoordigde. Door de politieke dimensie van het traditionele gezag te ontkennen, te spreken over een kunstmatige verzoening, de Okanisi en hun leider buiten te sluiten en een autoritaire toon aan te slaan tegenover critici, toont Fiti Makandra eerder verdeeldheid en misleiding dan eenheid en kracht.

Echte vooruitgang voor marrons en inheemsen kan alleen plaatsvinden binnen de eigen traditionele structuren, met respect voor de eeuwenoude instituties die onze gemeenschappen hebben gevormd en in stand houden. Alles daarbuiten loopt het risico instrumenteel te zijn, ingegeven door externe belangen, en schadelijk voor onze collectieve toekomst. De Surinaamse samenleving verdient duidelijkheid, eerlijkheid en representatie – geen platforms die de traditie misbruiken voor hun eigen agenda.

André Mosis

De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.