Meer aandacht voor Caribische Mary Seacole op Dag van de Verpleging

door Audry Wajwakana

PARAMARIBO — Wereldwijd – ook in Suriname – wordt de Internationale Dag van de Verpleging op 12 mei herdacht. In veel ziekenhuizen dragen verpleegkundigen die dag blauw en staat steevast één naam centraal: Florence Nightingale, wereldwijd bekend als ‘The Lady with the Lamp’ en erkend als de grondlegster van de moderne verpleegkunde.ADVERTISEMENT

Echter, historica Mildred Caprino pleit voor een bredere, meer inclusieve kijk op deze geschiedenis. Tijdens haar onderzoek naar vrouwengeschiedenis in het Caribisch Gebied stuitte ze namelijk op Mary Jane Seacole (1805-1881), een kleurlingenvrouw uit Jamaica die tijdens dezelfde Krimoorlog als Nightingale gewonde en zieke soldaten verpleegde. “Een vernieuwde, emancipatorische zienswijze vraagt ook aandacht voor vrouwen uit onze eigen regio die een belangrijke bijdrage hebben geleverd”, zegt Caprino tegen de Ware Tijd.ADVERTISEMENT

“Ze zou zomaar een Surinaamse tante kunnen zijn. Iets dichter bij ons gevoel dan de witte vrouw met het kapje” Historica Mildred Caprino

Geneeskrachtige kruiden

Florence Nightingale (1820-1910), afkomstig uit een rijke Britse aristocratische familie, kreeg voor verpleegkundige hulp in de Krimoorlog van 1854 brede steun van haar netwerk. Zij kon daardoor officieel worden uitgezonden naar het front, waar zij onder militaire bescherming werkte. Haar werk werd al tijdens haar leven erkend en vastgelegd in geschiedenisboeken.

Heel anders verliep het met Mary Seacole, wier verzoek om af te reizen naar de Krim vanuit officiële kanalen werd afgewezen. Ondanks haar uitgebreide ervaring in het behandelen van tropische ziekten als dysenterie, cholera en gele koorts, opgedaan in onder meer Panama – toen het Panamakanaal werd gegraven – en Cuba.

Seacole, geboren op Jamaica, had haar ‘medische’ kennis van haar moeder, een vrije tot slaaf gemaakte vrouw die op Jamaica een hotel runde en geneeskrachtige kruiden toepaste. “Ze was dus opgeleid vanuit de praktijk, met wortels in Afro-Caribische geneeskunde”, vertelt Caprino.

De moeder van Mary Seacole was getrouwd met de Schotse militair James Grant. “Zij was wat wij hier in Suriname een ‘mulat’ zouden noemen. Iets dichter bij ons als we over haar zouden praten een ‘malata tanta’”, zegt Caprino. Dit sluit volgens de historica beter aan bij de gevoelens en perceptie, dan een witte vrouw met een wit kapje.

Waardering

Mary Seacole komt uit het Caribisch Gebied en kreeg vanwege haar kleur vanuit Engeland geen ondersteuning om naar de Krim te gaan. Ze reisde uiteindelijk op eigen kosten naar het front, waar zij een klein hospitaal bij de Britse oorlogshaven Balaklava in Sebastopol opende en zorgde voor zieke en gewonde officieren. Ze hielp niet alleen Britten en Fransen, maar ook verslagen Russische soldaten.

Seacole combineerde medische zorg met goed eten, frisse lucht en beweging – een holistische benadering waarmee ze zich van anderen onderscheidde. Ze was de eerste vrouw die Sebastopol (door de geschiedenis heen een belangrijke haven en marinebasis op de Krim) binnenkwam na het beleg van bijna een jaar.

Mary Jane Seacole onderscheidde zich van anderen door haar holistische benadering.

Ze werd zeer gewaardeerd door de soldaten, wat duidelijk werd toen ze na de oorlog berooid terugkeerde naar Engeland. Verschillende kranten publiceerden brieven van soldaten die vertelden dat Seacole hen het leven had gered. Ze bleef de rest van haar leven een bekende persoon in Engeland, maar van haar medische kennis en ervaring werd nooit meer gebruik gemaakt. Seacole stierf op 14 mei 1881.

Haar bijdrage was decennialang wereldwijd onderbelicht. “Als zij wit was geweest, zou ze wellicht tot de elite hebben behoord en meer bekendheid hebben genoten”, denkt Caprino. “Maar ze zei: ‘ik ben wie ik ben. Ik ben een creool en ik dien mijn naasten’.”

Voor de historica roept het verhaal van Seacole parallellen op met de Surinaamse arts en activiste Sophie Redmond. “Redmond streed ook voor erkenning van haar taal, haar identiteit en haar gemeenschap. Net als Seacole ging zij haar eigen weg op, tegen de stroom in.”

Meer bekendheid verdiend

De historica pleit ervoor dat op de Dag van de Verpleging niet alleen Florence Nightingale wordt herdacht, maar ook Mary Seacole, als symbool van Caribische kracht, kennis en menselijkheid. “Ze zou zomaar een Surinaamse tante kunnen zijn. Iets dichter bij ons gevoel dan de witte vrouw met het kapje. En dat doet ertoe.”

De laatste paar jaren wordt nu ook internationaal aandacht besteed aan Mary Seacole op Dag van de Verpleging. Op Jamaica zijn er zelfs een award, beurs en geaccrediteerde leiderschapsprogramma’s naar haar vernoemd.

Caprino hoopt dat er in Suriname ook meer aandacht komt voor Mary Seacole en dat zij meer bekendheid krijgt. “Een kritische vraag is: ‘was het werkelijk Florence Nightingale die de lamp droeg? Of waren het haar assistenten?’ Wie liep er werkelijk met een lamp langs de zieke, stinkende soldaten? Het gaat hier om perceptie”, geeft de historica mee om over na te denken.

Mary Jane Seacole (l) en …

...