Manco in ons kiessysteem

door

‘President heeft bevoegdheden zoals in VS maar wordt niet rechtstreeks gekozen’
Tekst en beeld Valerie Fris

ATLANTA — “De Surinaamse president heeft veel ruime bevoegdheden, vergelijkbaar met ambtgenoten in een presidentieel systeem. Hij heeft ook veel invloed op het bestuur van het land zonder dat hij rechtstreeks door het volk wordt gekozen. Dat is een manco in ons systeem”, vindt politicoloog Chander Mahabir.
Anders dan het Surinaams kiessysteem wordt het Amerikaanse staatshoofd wel rechtstreeks door het volk gekozen. Vanuit Atlanta, Georgia in de Verenigde Staten (VS) volgt de Ware Tijd de presidentsverkiezingen dinsdag en sprak de politicoloog in verband daarmee.

“Mahabir vindt dat de president ‘veel ongecontroleerde macht heeft omdat wij te maken hebben met een zwak parlement en een volgzame coalitie“

Verschillen in kiessysteem
Mahabir legt uit hoe het Amerikaanse kiessysteem verschilt met het Surinaamse. “De president in de VS wordt middels een College van Kiesmannen (Electoral College) per staat gekozen. In Suriname hebben we een systeem met zowel presidentiële als parlementaire karakteristieken.
“De president in Suriname wordt niet rechtstreeks gekozen, maar door De Nationale Assemblee of in de Verenigde Volksvergadering (waarin leden van De Nationale Assemblee, ressort- en districtsraden) bij gewone meerderheid de president en vicepresident kiezen. In de VS geldt op landelijk niveau het meerderheidsstelsel voor het kiezen van de president en de leden van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. “De VS kent een zogenoemd bicameraal systeem wat inhoudt dat het parlement uit twee huizen bestaat: de Senaat (Hogerhuis) en het Huis van Afgevaardigden (Lagerhuis). Samen worden beide huizen het Amerikaans Congres genoemd.”
In Suriname stemt men voor leden van De Nationale Assemblee (DNA), en de ressort- en districtsraden. Voorheen gold het evenredigheidsstelsel per district (districtenstelsel). Per ingaande 2025, bij de komende verkiezingen, geldt in Suriname het landelijk evenredigheidsstelsel.
“De nieuwe volksvertegenwoordiging kiest de president en vicepresident in de eerste twee ronden bij twee derde meerderheid in DNA en indien geen enkele kandidaat 34 zetels behaalt, volgt de derde en laatste ronde bij gewone meerderheid in de Verenigde Volksvergadering waarin bijkans eenduizend volksvertegenwoordigers zitten.”
Democratisch principe
Mahabir vindt het niet democratisch dat het volk van Suriname ‘geen zeggenschap heeft over wie de president van het land wordt’. “Dit wordt overgelaten aan de volksvertegenwoordiging, maar dat is in feite niet erg democratisch, omdat de president middels beleid en wetgeving het leven van de burger drastisch kan beïnvloeden. Het is dan meer dan billijk dat die burger zelf haar president kan kiezen.” Hij hoopt dat het Surinaams systeem gewijzigd wordt om een directe verkiezing mogelijk te maken.
“Wil men dat niet, dan zou men beter kunnen kiezen voor een ceremoniële president die door het parlement wordt gekozen zoals vóór 1980 het geval was. Maar deze laatste optie lijkt onwaarschijnlijk, daar wij al vanaf 1987 met een executieve president te maken hebben en men zich ook als zodanig met dit systeem identificeert”, zegt Mahabir.
Sterke en zwakke overheidsinstituten 
“Amerika is een land dat gekenmerkt wordt door sterke overheidsinstituten op landelijk, statelijk en lokaal niveau. In Suriname lopen we op al deze vlakken achter. Wij hebben helaas zwakke overheidsinstituten.” Mahabir vindt dat de president ‘veel ongecontroleerde macht heeft omdat wij te maken hebben met een zwak parlement en een volgzame coalitie.
“Het Amerikaanse rechtssysteem is ook veel verder ontwikkeld en dient als een stabiele factor in onder andere het staatsrechtelijk gebeuren in de VS”, zegt Mahabir. De VS werken al sinds 1787 met hun systeem dat is neergelegd in de Amerikaanse Grondwet van datzelfde jaar. “Ze hebben op elk gebied veel meer ervaring dan Suriname.”
Hij geeft aan dat de Amerikaanse Founding Fathers de grondleggers zijn van het presidentieel systeem. Vooral Latijns- en Zuid-Amerikaanse landen hebben dit systeem overgenomen. Ook Suriname is daar een voorbeeld van. “Het Amerikaanse kiessysteem vergelijken met het Surinaamse is daarom eigenlijk appels en peren vergelijken”, besluit Mahabir.