Majoie Hajary: een briljante Surinaamse pianiste ‘haar tijd ver vooruit’

door

“Ik was aan het werken aan een project en er kwam geen schot in. Ik beklaagde mij hierover bij mijn vriendin Chandra van Binnendijk. Zij stelde dat ze wel iets voor mij had dat ik ook zeker interessant zou vinden”, vertelt Ellen de Vries aan de Ware Tijd. Het idee dat Van Binnendijk haar gaf was om iets te doen rond de flamboyante, eigenzinnige componiste en pianiste Majoie Hayary. Het werd een biografie getiteld ‘Surinaamse Rapsodie. ’t Leven van Majoie Hajary in zeven muziekstukken’.

Tekst Tascha AvelooADVERTISEMENT

Beeld majoiehajary.org

De Vries, projectleider en bedenker van multimediale producties, schrijver tevens onderzoeker op het gebied van media, beeldvorming, (postkoloniale) geschiedenis en erfgoedstudies heeft dinsdag in het Nationaal Archief Suriname een presentatie gehouden over dit boek. Ze begon met het vertellen over het schrijfproces voor het boek. “Het is natuurlijk niet gemakkelijk om een biografie van iemand te schrijven die reeds is overleden. Toen ik begon met het proces van onderzoek was Hajary reeds een aantal jaar overleden.”

“Ondanks ze nooit is geremigreerd, is ze in haar muziek vaak wel bezig geweest met Suriname”

De Vries liet de aanwezigen een zien van de grafsteen van de pianiste, die in 2017 overleed in Frankrijk. Opmerkelijk is dat daarop staat Majoie Garros-Hajary. De Vries: “Ze trouwde in de Notre-Dame in Parijs met Roland Garros, neef van de beroemde Franse luchtvaartpionier Roland Garros. Maar toen zij overleed, was zij reeds lang gescheiden en haar toenmalige echtgenoot was ook al enige tijd overleden.”

Bij het schrijven van een biografie is belangrijk om zoveel mogelijk informatie over betrokkene te hebben. “Wat mij intrigeerde was dat zowel in Suriname, Nederland als Frankrijk men zo weinig weet van een jong meisje dat zo getalenteerd leefde en zoveel muziek heeft voortgebracht.”

Hajary werd in 1921 geboren. Haar Hindostaanse vader Najaralie Hajary was een vooraanstaand ambtenaar in Suriname, toen een kolonie van Nederland en haar moeder Wilhelmina Tjong-Ayong, was van Creoolse en Chinese afkomst. Het talent van Hajary viel al heel gauw op tijdens de pianolessen die ze kreeg van de nonnen van een klooster in de toenmalige Gravenstraat, nu Henck Arronstraat.

(lees verder onder de )

Grootste archief bij zoon

De Vries vertelt dat er weinig literatuur te vinden is over Hajary. Van Binnendijk heeft wel wat over haar geschreven. De Vries liet langspeelplaten komen uit Frankrijk, vond beeldmateriaal en radioproducties, waaronder een film van Liesbeth Peroti en zocht in particuliere archieven en collecties en in het archief in Den Haag.

Het grootste archief van de pianiste was bij haar zoon Sébastien. Haar dochter Sita is vóór haar moeder overleden. In de verzameling bij Sébastien vond De Vries veel materiaal, waaronder ’s, partituren en concertaankondigingen, programmaboekjes en cassettebandjes met door Hajary zelf gespeelde muziek. De Vries liet ’s zien van de grote hoeveelheden materiaal die zij heeft ingescand en per vrachtwagen van Frankrijk naar Nederland werd gebracht.

Op 25 augustus 2024, op de dag af zes jaar na het overlijden van Hajary, werd haar website gelanceerd waarop een stamboom en veel van het materiaal – ook onafgemaakte partituren en composities – te vinden is. “Ik heb de website gemaakt om mensen ook te interesseren voor haar leven en haar muziek. Er staan zelfs composities op die Hajary reeds maakte op veertienjarige leeftijd.”

Er is verder een kaart op de landen/steden waar ze heeft gewoond. Haar echtgenoot was directeur van verschillende buitenlandse vestigingen van Air France, waardoor het gezin vaak verhuisde en ook vaak moest reizen. Het gezin woonde onder meer in Madagaskar, Lambaréné, Tokio, New Delhi, Congo en Istanbul. Op veel plaatsen organiseerde Hajary concerten en gaf ze les.

De Vries vertelde over gesprekken die zij heeft gevoerd met Hajary’s zoon Sébastien. “Zij zei vaak tegen hem: ‘vergeet niet dat we afstammen van slaven. We hebben het overleefd. We zijn sterk’.”

(lees verder onder de )

Tijd ver vooruit

Nadat het boek af was, rees de vraag waar het archief van Hajary naar toe moest. Gekozen werd voor het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag. De officiële overdracht van het materiaal was op 25 maart dit jaar. Daar is alles bij elkaar en kan men partituren en ander informatie op aanvraag krijgen.

De Vries: “Na alles te hebben onderzocht, was er nog geen boek. In een biografie moet het leven van iemand toch chronologisch worden weergegeven. Maar in mijn werk waren er nog gaten. Zo was er heel weinig over de tijd dat ze verbleef in Congo, Brazzaville.”

De Vries ging ook op zoek naar relevantie in haar werk en kwam tot de conclusie dat Hajary in haar muziekstukken iets vertelde over haar leven op het moment dat ze werden gemaakt. “Daarom besloot ik om het verhaal op …