Kali’na inheemsen Beneden-Marowijne bestudeerd vanaf 1950

door

‘Een grensgebied, een bevolking, twee landen’

Tekst en beeld Euritha Tjan A Way

PARAMARIBO — Inheemsen worden door grote delen van de wereld geroemd als de hoeders van de natuur en voor de amazone geldt: hoeders van het Amazone regenwoud. Het is dus onafwendbaar dat als er ecologische veranderingen plaatsvinden deze een bepaalde invloed hebben op de inheemsen in een bepaald gebied. Marquisar Jean-Jacques, een in Saint-Laurent geboren inheemse met roots in Suriname, onderzocht voor haar PhD-graad deze dynamiek in het gebied van de Kali’na inheemsen in het Beneden-Marowijnegebied.

Haar onderzoek kreeg de titel ‘Levenswijzen, kustdynamiek en productie van een grensoverschrijdend kustgebied door de Kali’na van Beneden-Marowijne sinds 1950’. Zij combineerde als geograaf daarbij fysische met sociale geografie met aspecten van de antropologie.

“Mensen gaven aan dat ze niet vertrouwden op de kennis van de mensen en wetenschap”

Galibi en Awala-Yalimapo

Jean-Jacques deed haar onderzoek primair in de dorpen Galibi aan Surinaamse zijde en Awala-Yalimapo in Frans- Guyana. “Het was de bedoeling om de kustdynamiek in de drie Guyana’s te bestuderen, maar toen kwam Covid en moest ik toch in een kleiner gebied de studie doen. Ik koos voor Awala-Yalimapo en Galibi, waarbij ik toch meer tijd heb kunnen doorbrengen in Awala-Yalimapo”, vertelde Jean-Jacques op 29 december tijdens een presentatie gehouden door de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname en de Suriname Amazone Collective.

Sinds de jaren 1950 ondergaan de Kali’na een proces van het creëren van een permanente woon- en leefomgeving. Dit ging gepaard met een veranderende levenswijze. Tegenwoordig wonen ze in dorpen aan de kust, in riviermondingen, semi-stedelijke en stedelijke gebieden.

Tegelijkertijd heeft het leven van de Kali’na met een steeds veranderende kustlijn, de onzekerheid over toekomstige uitdagingen en methoden om de kustruimte te beheren verschillende groepen samengebracht, die hun manier van leven in harmonie met de natuur proberen te behouden. “Daarbij moet rekening worden gehouden dat inheemsen geen (lands) grenzen kennen. Het zijn landsgrenzen die inheemsen scheiden, maar zij erkennen die niet”, stelde de wetenschapper.

Spiritualiteit

Jean-Jacques bestudeerde met dit onderzoek ook de wijze waarop de Kali’na inheemsen die al sinds vóór de komst van de kolonisatoren bekend zijn met de kustdynamiek omgingen met de aanwas en afslag van de modderbanken en dat incorporeerde in hun leefwijze. Ze gaf een voorbeeld van een familieoudere die aangaf dat hij zijn huis niet zonder meer zou verlaten omdat het dorp te maken had met afslag. “Mijn navelstreng is hier begraven, dus als het niet anders kan zal ik verhuizen, maar zo niet dan blijf ik hier.”

Jean-Jacques stelde eveneens dat ook de spirituele wereld een bepaalde invloed heeft op hoe de Kali’na zaken bezien als overstroming door klimaatverandering of droogte. “Mensen gaven aan dat ze niet vertrouwden op de kennis van de mensen en wetenschap. Iemand zei: ‘Hoe weten we wat zal komen? Hoe weten de mensen wat er echt speelt? Tamoesyi weet het beter en regelt alles’.”

Verschil

Tijdens de vragenronde werden veel vragen gesteld over de wijze van bestuur en ontwikkeling van de inheemsen in Suriname en Frans-Guyana. “Voor zover ik kan oordelen heeft de chief (kapitein, … red.) in Galibi meer zeggenschap dan die in Awala-Yalimapo. Frankrijk is een papierenmaatschappij. Daar zijn alle burgers gelijk en zij moeten dus allemaal dezelfde procedure volgen als ze bijvoorbeeld een stuk grond willen om een huis op te zetten. Dus de chief kan in Awala-Yalimapo niet zomaar toestemming geven om een stuk grond te gaan bewonen. Dat moet dan weer de mayor (gouverneur) van het gebied doen. In Galibi heeft de kapitein deze bevoegdheid wel, al zijn de grondenrechten niet helemaal erkend”, aldus Jean-Jacques.

Ze gaf ook aan dat de jongeren in Awala-Yalimapo toegang hebben tot hogere educatie en zeer goedkoop universitair onderwijs. Immers, ze zijn Frans-Guyanese burgers. Veel van hen gaan dan ook naar Frankrijk om te studeren en hun blik te verbreden. Ze hebben daardoor minder belangstelling voor het traditionele leven.

Frankrijk investeert wel in culturele activiteiten die de mensen in Awala-Yalimapo willen organiseren. “Je moet het wel elk jaar weer aanvragen.” In Suriname hebben veel jongeren minder belangstelling voor de traditie en de traditionele leefwijze omdat ze dat niet zien als iets dat hen geld en ontwikkeling brengt.

Professor Jack Menke van de beoordelingscommissie bij het promoveren van Jean-Jacques toonde zich zeer ingenomen met dit onderzoek. Hij gaf mee dat er meer van dit soort onderzoek moet worden gedaan, ook aan de Anton de Kom Universiteit waar hij zelf aan is verbonden.