Hooglandrijst: Van cultureel erfgoed tot gezond alternatief

door

Majenka Dominie heeft een onderzoek gedaan naar hooglandrijst.

Suriname beschikt over een rijke rijstdiversiteit die meer aandacht verdient. Hooglandrijst (Kiyoo alisi), traditioneel geteeld door Marrongemeenschappen in het binnenland, biedt unieke kansen op het snijvlak van cultuur, gezondheid en voedselzekerheid. Maar om die kansen te benutten, zijn kwaliteitsverbetering, wetenschappelijk onderzoek en een marktgerichte benadering cruciaal.Majenka Dominie, student van de studierichting Agrarische Produktie aan de Faculteit der Technologische Wetenschappen (FTeW) van de Anton de Kom Universiteit van Suriname (AdeKUS), voerde een diepgaand onderzoek uit naar de fysische, chemische en sensorische kwaliteit van twee hooglandrijstvariëteiten: Redi alesi en Soowla – in vergelijking met een commerciële laaglandrijst. Op 2 juni 2025 verdedigde zij haar thesis op de universiteitscampus aan de Leysweg.Uit het onderzoek blijkt dat hooglandrijst duidelijke verschillen vertoont ten opzichte van commerciële rijst. Zo hebben Redi alesi en Soowla een hoger breukpercentage door handmatige verwerking, wat zorgt voor een zachtere, plakkerige textuur. Commerciële rijst daarentegen scoorde hoger op witheid, uniformiteit en structuurbehoud na het koken.Chemisch gezien had Redi alesi het hoogste amylosegehalte, wat doorgaans wordt geassocieerd met een stevigere, drogere textuur. Hoewel een hoog amylosegehalte een indicatie kan zijn van een lagere impact op de bloedsuikerspiegel, is dit alléén niet voldoende om te stellen dat Redi alesi geschikt is voor mensen met diabetes mellitus. Daarvoor is aanvullend onderzoek nodig naar onder andere de glycemische index, het gehalte aan resistent zetmeel en micronutriënten.De sensorische analyse liet zien dat er bij twee van de drie combinaties een merkbaar smaakverschil werd ervaren, met name tussen Redi alesi en de andere twee rijstsoorten. Tussen Soowla en de commerciële rijst werd daarentegen geen duidelijk verschil waargenomen, wat waarschijnlijk te maken heeft met vergelijkbare fysisch-chemische eigenschappen, zoals amylosegehalte, witheid en vochtopname. De voorkeur van de respondenten ging in lichte mate uit naar commerciële rijst, voornamelijk vanwege textuur en uiterlijk. Dit onderstreept de noodzaak van betere verwerking van traditionele rijstrassen, waardoor de rijstvariëteiten onder gelijkwaardige breukpercentages kunnen worden vergeleken, zodat voorkeuren niet worden beïnvloed door visuele verschillen, maar zuiver op smaak en textuur.Ondanks deze resultaten toont hooglandrijst duidelijke potentie, ook als nicheproduct. Het is voornamelijk biologisch geteeld en cultureel diepgeworteld. Volgens Dominie biedt dit kansen voor positionering richting gezondheidsbewuste en cultureel geïnteresseerde consumenten, mits er gewerkt wordt aan kwaliteitsverbetering, standaardisatie en markttoegang.Majenka Dominie: “Hooglandrijst is meer dan een gewas – het is erfgoed, inkomen én toekomst in één korrel.”Suriname moet deze kennis nu omzetten in concrete actie, zodat deze unieke rijstvariëteiten niet slechts gekoesterd worden om hun verleden, maar ook om hun toekomst.Suriname staat voor de keuze: blijven vertrouwen op geïmporteerde rijst of de unieke kwaliteit van lokale, traditionele variëteiten naar een hoger niveau tillen. Dat vraagt om beleid, onderzoek en bewustwording. Maar de eerste stap is gezet.De beoordelingscommissie van Majenka Dominie bestond uit:J. Muller, MSc; Y. Diran, MSc; Prof. L. Ori, PhD; en G. Breinburg, MSc.