Hoe angst de politiek stuurt – en waarom wij dat moeten doorzien

Bij het opruimen van mijn boekenkast kwam ik oude literatuur tegen over hoe leiders en troonopvolgers in de oudheid werden opgeleid. Zo las ik dat de Perzische troonopvolger vanaf zijn geboorte werd onderwezen door de besten binnen het hof om de beste krijger te worden. Vanaf zijn veertiende kreeg hij les van vier uitmuntende pedagogen op het gebied van wijsheid, rechtvaardigheid, gematigdheid en dapperheid.Keizer Augustus, de eerste keizer van het Romeinse Rijk en achterneef van Julius Caesar, werd al jong blootgesteld aan oorlog en strategie. Hij nam deel aan militaire campagnes en toonde daarin moed en strategisch inzicht. Die leider had Rome toen nodig. De strengheid van deze opleidingen was begrijpelijk, want de beslissingen van een leider kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen.Toen ik dit las, vroeg ik me af: worden politieke leiders vandaag de dag op een soortgelijke manier voorbereid op hun verantwoordelijkheid? Worden leden van politieke partijen die zich kandidaat stellen voor een functie – aspirant-districtsraadsleden, ressortraadsleden, parlementariërs – geschoold in ethiek, rechtvaardigheid en het begrijpen van de angsten en verlangens van het volk? Worden ze getraind om het volk werkelijk te dienen, in plaats van enkel een plek op de lijst te bemachtigen voor hun eigen belang, dat van hun partij of een specifieke groep?Waarom moet een leider de angsten van het volk begrijpen?Een bestuurder die de diepgewortelde angsten van de bevolking kent, begrijpt wat mensen drijft, motiveert en belemmert. Dit is cruciaal om effectief beleid te maken, legitimiteit te behouden en het vertrouwen van de samenleving te winnen.Manipulatie versus inspiratieDe geschiedenis toont dat leiders die de angsten van het volk begrijpen, twee wegen kunnen bewandelen:- Manipulatieve leiders voeden angst om macht te verstevigen en valse beloftes te doen.- Ethische leiders benutten dit inzicht om hoop en perspectief te bieden.Een sterke leider kiest ervoor om mogelijkheden en oplossingen te benadrukken, in plaats van dreiging en verdeeldheid.Crisismanagement en sociale stabiliteit- In tijden van crisis is het cruciaal dat een leider begrijpt welke angsten het volk het meest raken. Dit maakt effectieve communicatie en maatregelen mogelijk.- Bijvoorbeeld: een leider die tijdens een economische crisis begrijpt dat mensen bang zijn hun baan te verliezen, kan gerichte werkgelegenheidsmaatregelen nemen.- Begrip voor maatschappelijke frustraties kan helpen om polarisatie te verminderen en samenhang te bevorderen.Vooruitgang en hervormingVeel vooruitgang wordt belemmerd door angst voor verandering. Een leider die deze angst begrijpt, kan hervormingen geleidelijk doorvoeren zonder teveel weerstand op te roepen.Hoe wordt angst gebruikt?De manier waarop een leider omgaat met de angsten van het volk bepaalt of hij of zij een staatsman is of een opportunist. Enkele historische voorbeelden:> Winston Churchill inspireerde de Britten in WOII door hun angst om te zetten in moed en vastberadenheid.> Franklin D. Roosevelt herstelde vertrouwen tijdens de Grote Depressie met zijn “New Deal”.> Adolf Hitler en Joseph Goebbels manipuleerden de angsten van het Duitse volk om extremisme en oorlog te rechtvaardigen.> Recentere voorbeelden tonen hoe angst nog steeds een politiek instrument is, zoals in het debat over terrorisme, migratie en Covid-19.> De realiteit: de macht van de oliedollars, grondbezit en uitgifte, de invloed van een kleine groep, en de angst om beheerst te worden door iemand die niet op je lijkt.Psychologisch perspectief- Maslows hiërarchie van behoeften laat zien dat mensen basale behoeften (zoals veiligheid en zekerheid) vooropstellen. Leiders die dit begrijpen, kunnen inspelen op angst (bijv. economische onzekerheid) of verlangen (bijv. welvaart en vooruitgang).- Politieke campagnes spelen vaak in op angst (bijv. dreiging van buitenaf) en verlangen (bijv. een betere toekomst), wat aantoont hoe krachtig deze emoties zijn in besluitvorming.Tegengeluiden en nuances- Sommige leiders slagen zonder diepgaand inzicht in de angsten en verlangens van hun volk, bijvoorbeeld door puur op technocratische expertise te vertrouwen.- Niet elk volk reageert hetzelfde: culturele verschillen spelen een rol. In sommige samenlevingen is leiderschap meer top-down en wordt minder verwacht dat een leider “de ziel van het volk” begrijpt.- Er kan een verschil zijn tussen wat mensen zeggen dat ze willen en wat ze echt nodig hebben – soms moet een leider keuzes maken die op korte termijn impopulair zijn, maar op lange termijn voordelig.Conclusie: Angst als instrument van machtEen leider die de angsten van het volk begrijpt, beschikt over een krachtig middel. Dit kan worden ingezet voor vooruitgang of voor misleiding en machtsbehoud. Wij als burgers moeten ons afvragen: dienen onze leiders het volk, of gebruiken ze angst om ons te beheersen?Ismaël Kalaykhan

...