‘Het waarom beantwoord’ in Theater Thalia

door

Tekst en beeld Sharon Singh

PARAMARIBO — Ruim honderd jaar geleden, in theater Thalia, voerde George Garhardus Theodorus Rustwijk het theaterstuk ‘Het waarom beantwoord’ op. Een stuk rondom de sociaal maatschappelijke problemen uit die tijd. Hij had over de hoge kindersterfte kritische opmerkingen, maar ook over de slechte leefomstandigheden. Hoe is het met Suriname tegenwoordig; is het land sindsdien ver gevorderd? De achterkleinzoon van Rustwijk, Mathieu Wijdeven, die toneelschrijver is in Nederland, presenteerde het stuk ‘Het waarom beantwoord’ op zaterdag en zondag in Theater Thalia.

Naast het maken van theaterproducties, was G.G.T Rustwijk kunstenaar, dichter en activist. ‘Het waarom beantwoord’ opent met een schilderij van de komeet Halley. Dit schilderij kent zijn oorsprong in Guyana. Tijdens een van zijn bezoekjes aan dat land, waar zijn tot slaaf gemaakte moeder woonde, maakte Rustwijk een van de komeet Halley die de aarde passeerde op dat moment. Later maakte hij er een schilderij van.

“In 2022 wonnen Wijdeven en de Jong de Toneelschrijfprijs. ‘Een prijs winnen is altijd leuk. Ik had het niet verwacht”

Uit het onderzoek van Wijdeven kwam het schilderij in London terecht in de beroemde kerk Westminster Abbey. Bij een brand werd dit historische gebouw vernietigd. Verschillende snippets uit het leven van Rustwijk werden belicht.

Uit de teksten en gedichten die door Rustwijk zijn vastgelegd, blijkt dat Suriname toen te kampen had met verschillende ziektes en plagen in de agrarische sector. Hij uitte kritiek op de slechte hygiënische omstandigheden, er heerste veel armoede, er was gebrek aan schoon drinkwater en het land werd verkeerd bestuurd. Om het voor iedereen begrijpelijk te maken tekende hij een monster met tentakels. Elke tentakel vertegenwoordigt een of meerdere problemen. Dit monster moest vernietigd worden.

Prijs

Hoe komt het dat je geboeid raakt over een betovergrootvader uit een ander land? In een van zijn down periodes maakte Wijdeven kennis met het leven van zijn betovergrootvader. “Op dat soort momenten zoek je naar een nieuwe grond onder je voeten en het is bijzonder dat het fundament iets steviger is geworden dan ervoor”, licht de theatermaker toe.

Het onderzoek naar zijn betovergrootvader duurde ongeveer een jaar. “Als je iets ziet dat je mateloos interesseert wil je alles weten.” In 2018 ontstond het idee, maar het duurde toch even om de familieleden op te zoeken en het onderzoek te doen. Het stuk schreef hij samen met Raoul de Jong; de regisseur is Maarten van Hinte. 

In 2021 ging ‘Het waarom beantwoord’ in Nederland in première. In 2022 wonnen Wijdeven en de Jong de Toneelschrijfprijs. “Een prijs winnen is altijd leuk. Ik had het niet verwacht. Ik heb het met Raoul geschreven die eigenlijk auteur is en vooral boeken schrijft. Uiteindelijk werden we genomineerd en wonnen we ook nog een prijs”.  

Bizarre ervaring

Wijdeven is zenuwachtig, omdat het zijn eerste theatervoorstelling is in Suriname. “Het is een bizarre ervaring. Ik stel me zo voor dat mijn betovergrootvader precies hier stond, waar ik nu sta en zijn ‘One Man Show’ presenteerde in een tijd dat er geen televisie was. Het maakt iets emotioneels los, om dezelfde teksten en het zelfde eindstuk te presenteren nu meer dan een eeuw later.”

Het vijf uur durende stuk werd door G.G Rustwijk voorbereid als advies aan de Welvaartscommissie die in 1918 naar Suriname werd gestuurd om na te gaan hoe Nederland meer geld hier kan verdienen. Alleen zijn de acht Nederlandse commissieleden nooit komen opdagen in Thalia. Wijdeven bracht het theaterstuk terug naar vijf kwartieren. HB Media en de Nederlandse Ambassade in Suriname hebben de theaterproducties in Thalia mogelijk gemaakt.