Herwaardering voor authentieke houten huizen

door

‘Erfgoed is wat we doorgeven aan toekomstige generaties.’

“Oude houten huizen hebben een ziel en zijn bijzonder.” Dit zegt theatermaker Monique van Hinte, die met een nostalgisch gevoel terugdenkt aan de traditionele houten huizen van Paramaribo. De stad staat bekend om haar karakteristieke houten volkswoningen, vooral in het centrum en wijken zoals Frimangron en de Combé. Helaas verdwijnen deze huizen langzaam uit het straatbeeld door erfeniskwesties en gebrekkig onderhoud.

Tekst Audry Wajwakana

Beeld privécollectie & Audry Wajwakana

Voor Van Hinte, die half-Surinaams en half-Nederlands is en haar jeugd doorbracht bij haar opa en oma aan de Mahonielaan, is dit een groot verlies. “Ik heb dat huis altijd prachtig gevonden. Ik heb altijd gedacht dat ik ooit een voorstelling in of rond zo’n huis wilde maken”, vertelt ze aan de Ware Tijd.

“Onze cursisten zijn gemotiveerd, omdat ze bijdragen aan iets groters; het behoud van Surinaamse identiteit”SAO-directeur Joyce Lapar

Die wens vormde de basis voor het OsoToriOso-project (huis voor verhalen van een huis), dat ze samen met beeldend kunstenaar en timmerman Robbert van der Horst opzette. Ze verzamelen verhalen na eerder traditionele bouwtechnieken achter deze huizen te hebben onderzocht en gereconstrueerd.

Behoud en waardering

In een praktijklokaal van Stichting Arbeidsmobilisatie en Ontwikkeling (SAO) komt dit bijzondere project langzaam tot leven. Cursisten werken aan de reconstructie van een traditioneel houten huis, een duidelijke uiting van Surinaamse bouwkunst.

De frame van de begane grond van het huisje staat er al. Dit is technisch onderdeel van OsoToriOso, een multidisciplinair initiatief waarin erfgoed, kunst, theater en architectuur samenkomen. Het project richt zich op het behoud en de herwaardering van de kleine, traditionele houten woningen die langzaamaan uit het straatbeeld van Paramaribo verdwijnen.

(lees verder onder de )

Beeldend kunstenaar en timmerman Robbert van der Horst inspecteert samen met SAO-cursisten de verbindingen van het frame van de replica van een houten huis dat op traditionele wijze wordt gemaakt.

OsoToriOso combineert historische reconstructie, erfgoedbehoud en educatie. Door een nauwe samenwerking tussen SAO, Naks, School voor Jong Talent Suriname en KDV Architects wordt niet alleen een replica van het traditionele huis aan de Mahonielaan gebouwd, maar ook worden de verhalen van oud-bewoners en de oorspronkelijke bouwtechnieken gedocumenteerd.

Het project bestaat uit drie hoofdonderdelen: reconstructie en educatie; verhalen en erfgoedbehoud; theater en bewustwording. In het praktijklokaal van SAO leren cursisten hoe deze huizen vroeger werden gebouwd, met traditionele houtverbindingen en zonder spijkers. Dit biedt hen niet alleen vakinhoudelijke kennis, maar ook inzicht in duurzaam bouwen.

Educatief en interactief

Het huis wordt op een kleinere schaal nagebouwd, met een hoogte van 1,60 meter en verlaagde deuren, zodat het een educatief en interactief object blijft. Het project eert de timmermannen die zichzelf in de negentiende eeuw vrijkochten door hun vakmanschap. “Hun kennis en technieken vormen de basis voor de reconstructie, waardoor hun nalatenschap voortleeft”, zegt Van der Horst.

Het ‘huisje’ wordt op een formaat gemaakt waarin zelfs een kind van acht jaar past en zal na voltooiing officieel aan Naks worden overgedragen. Het zal vervolgens op een platte aanhangwagen van 26 tot en met 28 maart door Paramaribo toeren. Daarbij zal het gereconstrueerde mini huis naast het authentieke oude huis aan de Mahonielaan geplaatst worden, wat zou kunnen dienen als decor voor theatervoorstellingen waarin de ontmoeting tussen verleden en heden centraal staat.

Het gebouwde ‘jonge huis’ reist door Paramaribo en wordt onderdeel van theatervoorstellingen waarin de ontmoeting tussen het gereconstrueerde huis en een authentiek oud huis centraal staat. Zo wordt het publiek op een creatieve manier bewust gemaakt van het belang van erfgoedbehoud.

Als voorbeeld voor het project kozen Van Hinte en Van der Horst het houten huisje van de buurman van Van Hinte’s grootouders aan de Mahonielaan, dat nog in originele staat verkeert. Zij noemen het ‘moederhuis’. “Ook dit huis zal verdwijnen. Over vijf jaar staat het er waarschijnlijk niet meer”, beseft Van Hinte.

Het project kijkt niet alleen naar het verleden, maar ook naar de toekomst. Van der Horst benadrukt dat de traditionele bouwstijlen verrassend duurzaam zijn. “Deze huizen zijn ontworpen voor een tropisch klimaat. Ze zijn goed geventileerd, de wind waait er onderdoor en ze warmen niet snel op. Dit zijn kenmerken die we nu nastreven in duurzame architectuur”, zegt hij.

Joyce Lapar, directeur van SAO, voegt toe dat veel moderne huizen in Suriname niet bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden. Het OsoToriOso project laat zien hoe traditionele technieken kunnen bijdragen aan stevigere, klimaatbestendige woningen.

Surinaamse identiteit

Naast de technische reconstructie richt het project zich op de verhalen van oud-bewoners. Door gesprekken met hen worden herinneringen verzameld en vastgelegd. Dit ‘woonarchief’ geeft inzicht in het leven in deze huizen en de culturele betekenis ervan.

Van Hinte en haar team interviewen de oud-bewoners om herinneringen vast te leggen. …