Groter bewustzijn nodig over rechten marrons en inheemsen, ook in Nederland

door

Er is grotere bewustwording nodig om de collectieve rechten van inheemse en tribale volken in Suriname wettelijk erkend te krijgen. Ook in Nederland, waar eveneens marrons en inheemsen wonen, is het volgens Mariska de Jong noodzakelijk om die bewustwording op gang te brengen. Met haar Stichting Ma Jong heeft ze het afgelopen jaar stappen ondernomen om het grondenrechtenvraagstuk van marrons en inheemse volken zowel in Suriname als in Nederland onder de aandacht te brengen.
Tekst Audry Wajwakana

Beeld privécollectie
Op 10 oktober 2023 organiseerde ze in de Nederlandse stad Haarlem de eerste marronconferentie, waar ook voor het eerst officieel excuses werden aangeboden aan de marrons. “We wilden hun onderbelichte verhaal vertellen. Het gaat niet om 1 juli of Ketikoti, maar om de bredere geschiedenis en de rol van de marrons daarin”, zegt De Jong tegen de Ware Tijd.

“We willen dat marrons en inheemse volken samenkomen om een sterker verhaal te vertellen en erkenning te krijgen voor hun rechten”
Mariska de Jong
Met medebestuursleden van stichting Ma Jong en partners is De Jong aan de slag gegaan om het verhaal vorm te geven. Zo was haar collega, tevens adviseur, Gin Sanches vorig jaar in Suriname om mensen in verschillende marrongemeenschappen te interviewen. “We wilden weten waar we moesten beginnen met het vertellen van hun verhaal”, zegt ze. Het project richtte zich op de zes grote marrongemeenschappen en hun geschiedenis sinds 1650.
De Jong: “We hebben gekeken naar wat er gebeurde toen de marrons in beeld kwamen. Ook hebben we onderzocht welke partners we nodig hadden voor dit project en probeerden we de granmans te betrekken.” Ondanks pogingen om hen via de Surinaamse organisatie Royal Fiiman Paansu te bereiken, is dit niet gelukt.
Toch bleef de stichting zich richten op het grotere doel: de wettelijke erkenning van de collectieve rechten van de inheemse en tribale volken in Suriname. “We onderzochten of mensen op de hoogte zijn van de verdragen van 1760 en 1762 en het Moiwana-vonnis. We wilden weten of mensen de inhoud van deze verdragen kenden en hoe die hen beïnvloedde.” Hoewel de betrokkenheid van de granmans beperkt bleef, kreeg de stichting wel steun van de Okanisi-granman Bono Velantie.
Raamwet
Het tweede marronsymposium is op 10 oktober, ook weer in Haarlem, georganiseerd. Het stond volledig in het teken van het concept ‘Raamwet collectieve rechten inheemse- en tribale volken’. “Dit onderwerp is van cruciaal belang voor de toekomst van marrongemeenschappen in Suriname”, zegt Sanches, die de discussie, die volgde op de inleidingen, leidde.
Op de ‘Dag der Marrons’ wordt de vrijheidsstrijd van marron-voorouders herdacht en wordt de ondertekening van het Vredesverdrag van 1760 gevierd. Met dit verdrag kregen de Ndyuka (Aucaners) als eerste marrongemeenschap hun vrijheid en territoriale autonomie. Deze herdenkingsdag werd in 1970 door de marronhistoricus André Pakosie geïnitieerd, om de strijd van verschillende marrongemeenschappen te eren en hun culturele erfenis te vieren.
Suriname heeft als enige land op het westelijke halfrond de rechten van de inheemse- en tribale volken nog niet officieel erkend door wetgeving. De raamwet moet daarin verandering brengen door collectieve rechten van zowel inheemsen als marrons te waarborgen.
De belangrijkste inleider tijdens dit symposium was Patricia Meulenhof, een expert in grondenrechten en nauw betrokken bij de totstandkoming van de raamwet. Zij legde de wet uit en benadrukte de complexe juridische en politieke kwesties die erbij komen kijken en belichtte belangrijke onderwerpen. Aan de orde kwamen onder meer de afbakening van woon- en leefgebieden, het recht op consultatie en toestemming bij ontwikkelingsprojecten en de noodzaak van wettelijke erkenning van het traditionele gezag.
Ook gaf ze aan dat het proces rond de grondenrechtenkwestie al lang gaande is, maar dat er nog veel werk nodig is om de raamwet effectief in te voeren. Meulenhof stelde dat de wet is gebaseerd op onder meer de Vredesverdragen van de zeventiende eeuw, gewoonterecht en internationale mensenrechtenverdragen. Ook het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens heeft in het Moiwana- en het Saamaka-vonnis geoordeeld dat de rechten van tribale volken niet goed zijn beschermd in het Surinaamse rechtssysteem.
(lees verder onder de )

Tijdens het tweede marronsymposium in Haarlem werd het concept van de raamwet Collectieve rechten inheemse en tribale volken behandeld.Gezamenlijke inspanning nodig
Laurence Olijfveld hield een inleiding over de doorwerking van de trans-Atlantische slavernij en de invloed daarvan op de hedendaagse strijd voor collectieve rechten. Hij benadrukte dat de erfenis van deze geschiedenis nauw verweven is met de huidige juridische strijd van marrons en inheemse volken.
De discussie na de presentaties, geleid door een panel van experts, richtte zich met name op de gevolgen van de Raamwet voor de rechtspositie van marrons en de rol van de Surinaamse overheid. Panelleden als John Brewster, Guno Jones en Monique Sanches onderstreepten dat zowel de overheid …