Goud, macht en misbruik: De strijd om Surinames economische ruggengraat

door

De goudsector vormt al jaren het economische hart van Suriname, maar blijft gevangen in een web van machtige commerciële belangen, politieke verstrengeling en gebrekkige regulering. De hoop op duurzame ordening bleek de afgelopen vijf jaar illusoir, mede door het allesbepalende Kaloti-monopolie dat de staat jaarlijks miljoenen ontneemt en hervorming effectief blokkeert.

De chaos in de sector

Ongeveer 60% van de exportwaarde komt uit goudwinning, een sector waar tienduizenden kleinschalige mijnwerkers van leven. Overheidsinitiatieven, zoals de Commissie Ordening Goudsector (OGS), registreerden duizenden mijnwerkers en probeerden de sector te reguleren. De realiteit bleef chaotisch door belangenverstrengeling tussen politiek en commerciële partijen. Minister David Abiamofo van ABOP, verantwoordelijk voor de sector, staat onder zware kritiek omdat zijn partijgenoten via familie en bedrijven tientallen concessies bezit, wat vraagtekens plaatst bij zijn onafhankelijkheid.

Het Kaloti-monopolie: Economische en politieke dwangbuis

Sinds 2011 heeft Kaloti Suriname Mint House (KSMH) een praktisch monopolie op de verwerking en export van Surinaams goud. De staat heeft slechts een stil aandeel van 10% en vrijwel geen zeggenschap over de bedrijfsvoering en contractvoorwaarden. Onderzoek toont aan dat Kaloti en de Surinaams-Nederlandse handelaar John Kok Foe Chee onevenredig profiteren, terwijl de staat jaarlijks miljoenen misloopt, mede door onverklaarbare kostenposten die de winst van de staat minimaliseren.

Bij zijn aantreden beloofde president Chan Santokhi de overeenkomst te herzien. In 2021 bezocht hij de Kaloti-raffinaderij in Dubai waar hij gesprekken voerde met Kaloti’s topman Munir Al-Kaloti. Sindsdien is het stil rond verdere stappen, ondanks de officiële belofte van herziening. Er doen zich onbewezen maar hardnekkige vermoedens van een onderlinge deal voor, waardoor de zaak in wat velen een “vreemde doofpot” noemen, lijkt te zijn beland.

Goudverwerking in Dubai: Internationale controle en controverse

Een groot deel van het Surinaamse goud wordt via Kaloti in Dubai verwerkt en geraffineerd. Hoewel deze raffinage zorgt voor internationaal erkende zuiverheid en kwaliteit, versterkt het Kaloti-monopolie feitelijk de economische en politieke afhankelijkheid. De controle en export vinden buiten Suriname plaats, terwijl de staat weinig controle heeft over de commerciële praktijken en de uiteindelijke winsten.

Winstverdeling: Nog steeds scheef en ondoorzichtig

Ondanks het feit dat goud de economische ruggengraat vormt, blijft de verdeling van de winst uiterst ongelijk. De staat ontvangt royalty’s en belastingen, maar de opbrengsten worden beperkt door inefficiënte inning, ondoorzichtige contracten, belastingontduiking en smokkel. De kleinschalige goudzoekers, die twee derde van de productie vertegenwoordigen, profiteren bovendien weinig van de commerciële waarde die hun werk creëert.

Pogingen van de regering om deze winstsituatie te verbeteren zijn tot nu toe zonder blijvend succes gebleven. Politieke verwevenheid en belangen van machthebbers in goudconcessies belemmeren effectieve hervormingen.

Politieke belangen en marktvervuiling

De nauwe banden tussen politiek en goudondernemers ontregelen eerlijk toezicht en transparantie. Royalty’s en belastinginning blijven zwak, met bijkomende negatieve milieueffecten door het aanhoudende gebruik van kwik. Dit bedreigt vooral inheemse en lokale gemeenschappen in het binnenland.

Hoopvolle initiatieven ondanks problemen

Ondanks deze problemen zet staatsbedrijf Grassalco stappen in professionalisering en milieuvriendelijkere technieken. Internationale projecten zoals het GEF GOLD+ initiatief stimuleren duurzaam goudbeheer. Hervormingen slagen echter alleen als politieke en commerciële belangenverstrengeling wordt doorbroken en transparantie en toezicht worden versterkt.

Aanbeveling aan de nieuw gekozen president

De nieuw gekozen president van Suriname staat voor een cruciale opdracht: het duurzaam versterken van de staatsinkomsten uit de goudsector om zo de afhankelijkheid van leningen en fondsen van het IMF en andere internationale organisaties te verminderen. Dit vereist een integrale aanpak met de volgende prioriteiten:

Doorbreek het Kaloti-monopolie door de contracten te heronderhandelen of te beëindigen, zodat Suriname meer zeggenschap krijgt over goudverwerking en export, en een eerlijker aandeel in de winst.

Versterk de inning van royalty’s, belastingen en andere staatsinkomsten door transparantie te verhogen, digitale registratie en realtime monitoring in te voeren, en samenwerking met internationale partners te intensiveren.

Ontkoppel politieke belangen van beleidsvorming door onafhankelijke toezichthouders in te stellen en belangenconflicten streng te reguleren.

Faciliteer de transitie naar duurzame, kwikvrije goudwinning met investeringen in technologie, opleiding en milieubescherming, om gezondheidsschade en ecologische vernietiging te beperken.

Verbeter de formele registratie van kleinschalige goudzoekers en creëer stimulansen voor hen om legaal en verantwoord te opereren.

Investeer in beleid en onderzoek voor een evenwichtige verdeling van inkomsten uit goud, zodat ook de gemeenschap en kleinschalige mijnwerkers economisch profiteren.

Met vastberadenheid en transparantie kan Suriname haar goudsector transformeren van een bron van conflicten, corruptie en onzekerheid tot een duurzame motor voor nationale welvaart en economische zelfstandigheid.

Ir. Dharmvir K Mungra

Voorzitter DNL