Frank Essed en Ala Kondre door een dekolonisatie bril

door

De opvattingen van de respectabele Frank Essed stroken meer met koloniale natievorming waarin centraal stond het achterhaalde eurocentrisch ideaal van assimilatie en een uniforme cultuur. In het ‘debat’ over de Surinaamse natie kwam een andere benadering naar boven die  juist ‘diversiteit’ bejubeld: ‘Ala Kondre’ op de planken gebracht door Henk Tjon en tot vandaag ingeburgerd als diversiteitsuiting en tegenwicht voor koloniale assimilatie.Integratie en assimilatie Frank Essed schetste een visie over de Surinaamse natie met klasse en etniciteit als basis. In Frank en Vrij (1966) en Een volk op weg naar zelfstandigheid (1973) presenteerde hij zijn idee voor natievorming waarin integratie en assimilatie centraal staan. Essed koppelde hieraan een klassen theorie waarin hij naar de mate van maatschappelijke invloed drie klassen onderscheidt: leidinggevenden, middenstand en lagere volk. In zijn visie is een etnische groep geïntegreerd wanneer deze in alle klassen goed vertegenwoordigd is. Hiermee is de eerste fase van natievorming bereikt.Koloniale natievormingDe tweede fase van natievorming betreft het assimilatieproces: het onderling aanpassen van de leden van diverse etnische groepen aan elkaar zodat sterke bindingen binnen de afzonderlijke groepen langzamerhand wegvallen en er daarvoor in de plaats een sterke nationale binding ontstaat, en resulteert in een homogene natie. Een vergevorderde integratie is volgens Essed een basisvoorwaarde voor een goede en snel verlopende assimilatie. Een kritische blik op Esseds opvatting laat zien dat deze aansluit bij nu achterhaalde Europese benaderingen van de ‘plurale samenleving’ en de ‘pacificatiedemocratie’ die uitgaan van een negatieve connotatie van diversiteit. Essed beweert nadrukkelijk dat sterke bindingen binnen etnische groepen ongewenst zijn in de Surinaamse samenleving. Volgens hem is het ideale eindpunt van een natievormingsproces een natie met een uniforme cultuur. In zijn woorden: “Aan de andere kant is de nationale eenheid verdrongen door een etnisch-kulturele heterogeniteit, die remmend werkt op de rationele ontwikkeling van het land en bovendien het noodzakelijk nationaal ideaal door te sterke groepsbindingen versluiert” (Essed 1973). VerbroederingspolitiekEssed betoogt verder dat de politieke elites van de etnische groepen via de politiek de assimilatie moesten bevorderen. Hierin ligt stilzwijgend het achterhaalde elite-kartel model van Hoppe (1976) besloten: de elites van de verschillende etnische groepen zouden zich bewust moeten zijn van een mogelijk explosieve situatie welke kan leiden tot etnische conflicten. Daarmee wordt de noodzaak tot politieke samenwerking en het sluiten van compromissen tussen etnische elites gerechtvaardigd: de zogenaamde consensus democratie of verbroederingspolitiek. Esseds opvatting is een duidelijk voorbeeld van multi-etnische natievorming naar eurocentrisch model gebaseerd op het ideaal van een uniforme cultuur. Dit sluit aan bij het begrip ‘plurale samenleving’ dat ook uitgaat van een negatieve connotatie van etnische diversiteit. Opvallend is dat de Amerikaanse politicoloog Edward Dew die aanvankelijk de verbroederingspolitiek bejubelde hierop terug kwam. Hij wijst op de tekortkomingen waaronder het steeds vastlopen van fragiele coalitieregeringen geleid door etnische elites van politieke partijen, waardoor ‘ontwikkeling’ wordt gedwarsboomd.Tegen assimilatie Geïnspireerd door Papa Koenders die in het blad Foetoe-boi stelling nam tegen de koloniale assimilatiepolitiek verscheen Trefossa’s bundel Trotji in 1957 en kwamen vele tongen en pennen los. Er ontstond tussen 1957 en de onafhankelijkheid een explosie van literatuur over diversiteit en eenheid. Jnan Adhin introduceerde het Vedisch begrip ‘Eenheid in verscheidenheid’ en zette zich af tegen de koloniale assimilatiepolitiek. Terwijl de door Adhin gepropageerde ‘Eenheid in verscheidenheid’ zich keerde tegen assimilatie politiek werd zijn visie door de VHP ingepakt in de verbroederingspolitiek waarmee etnische elites in stand werden gehouden die de Surinaamse staat en de natuur tot vandaag verkavelen.Ala kondre Daarentegen vormde de  Ala kondre gedachte een tegenwicht voor koloniale assimilatie. Henk Tjon introduceerde de Ala kondre dron als uiting van de harmonische culturele diversiteit tijdens een culturele show voor een Parlatino vergadering in 1971 in Suriname. De 44 drummers van diverse culturele groepen demonstreerden bij elke compositie (met o.m. kawina, sambura, baitakh gana) een harmonische afstemming van verschillende ritmes en culturen. Daarbij smolten verschillende cultuuruitingen harmonisch samen tot een geheel, terwijl de afzonderlijke culturen (via eigen instrument) waarneembaar bleven. Hiermee werd getoond hoe de Surinaamse wereld met haar diversiteit een harmonieuze samenleving kan creëren, zonder de individuele culturen in het gedrang te laten komen. Tot vandaag brengt de Ala kondre dron deze erkenning van gelijke rechten van het cultureel erfgoed van de verschillende etnische groepen tot uitdrukking, gebaseerd op onderling respect tussen deze groepen en hun culturen. Helaas blijven etnische elites in de politiek ‘Ala kondre’ net als ‘Bromki dyari’ opportunistisch gebruiken voor kiezerswinst. Tegelijkertijd wordt een niet duurzame extractieve ontwikkelingsstrategie voortgezet en blijven ontwikkeling en een duurzaam cultureel beleid uit. Jack Menke