‘Fort Buku’: film met magie, mysterie en vleugje kinderdroom

door

“Het is niet alleen mijn film. Het is óns verhaal. Van onze voorouders, onze cultuur, ons Suriname”, zegt regisseur Loëlle Monsanto tegen de Ware Tijd over haar film ‘Fort Buku’, die op 28 september in première gaat tijdens het Nederlands Film Festival. De Surinaamse ‘première’ is op 24 november in TBL Cinemas.

Tekst Shanavon Arsomedjo

De film van ongeveer dertig minuten gaat over drie vrienden die tijdens de geschiedenisles leren over ‘Fort Buku’, de schuilplaats van de legendarische vrijheidsstrijders Boni, Baron en Joli Coeur die tot op de dag van vandaag niet is gevonden. Voor de meeste kinderen is dat misschien gewoon lesstof. Maar niet voor de hoofdpersonages van de film. Zij horen ‘onvindbaar’ en denken: uitdaging geaccepteerd! En zo begint het avontuur. Het is een verhaal vol Surinaamse geschiedenis, een snufje magie en een flinke scheut kinderlijke nieuwsgierigheid en avontuur.

“Er zijn nog zoveel Surinaamse verhalen die ik wil vertellen. Over gebruiken, tradities, legendes… we hebben goud in handen”Loëlle Monsanto

De oorsprong van deze film is bijna net zo avontuurlijk als het verhaal zelf. Monsanto vertelt aan de krant dat zij het verhaal van ‘Fort Buku’ zelf ooit tijdens de les hoorde, precies zoals de kinderen in de film. “Ik zat op school en vond het meteen fascinerend. Het idee dat er een fort is dat ondanks talloze expedities nooit is gevonden, dat prikkelt je fantasie. Zeker als er ook nog verhalen rondgaan over een tapu, waardoor het nooit kan worden ontdekt.”

Die fascinatie bleef sluimeren. Als kind droomde ze stiekem van haar eigen zoektocht naar Fort Buku. En nu, jaren later, maakt ze die droom alsnog waar, zij het op film. Wie Monsanto kent van de ‘Sranan Folktales’-serie, weet dat ze niet vies is van spanning en een vleugje horror. Maar ‘Fort Buku’ is een ander beestje. “Het is nog steeds folklore, maar deze keer is het meer een adventure mystery history met een educatief karakter”, lacht ze. “Minder griezelen, meer ontdekken. Dat maakt het anders dan wat mensen van ons gewend zijn.”

Jeugdherinneringen en kinderfantasie

Samen met cinematograaf Giorgio de la Fuente schreef ze het script. Het creatieve proces begon met brainstormsessies tussen de twee. “We gingen terug naar onze eigen kindertijd. We hebben veel geput uit onze eigen jeugdherinneringen. Hoe wij vroeger buiten speelden, de gewoonten die we aanleerden als kind, de verhalen die we van familie en onze omgeving hoorden en hoe groot je fantasie kan zijn als kind. Hoe wij fantaseerden over schatten, verborgen plekken … en van daaruit hebben we het verhaal opgebouwd.”

Daarna volgde de vertaalslag van woorden op papier naar scènes op film. “Dat is altijd magisch. Je bedenkt iets en dan ineens staat het er; in beeld, met echte mensen en echte emoties.” Monsanto lacht als ze terugdenkt aan haar eigen jeugd. “Ik had altijd een big imagination. Ik las veel avonturenboeken en droomde ervan zelf zulke avonturen te beleven. Nu beleef ik ze op de set.”

Uplifting

Het slavernijverleden is vaak een onderwerp vol pijn en leed, maar ‘Fort Buku’ kiest voor een andere invalshoek. “We wilden juist ook een verhaal vertellen dat uplifting is. Een verhaal dat kracht geeft en laat zien hoe mensen, ondanks alles, hun vrijheid bevochten.”

Vrijheid en cultureel erfgoed zijn dan ook de kernwoorden van deze film. Monsanto wil met haar werk Surinaamse verhalen bewaren voor de generaties na ons. “Er zijn zoveel untold stories. Als we ze niet vastleggen, verdwijnen ze samen met de mensen die ze kennen. En dat zou zonde zijn.”

Suriname

Voor het eerst trok het filmteam de Surinaamse natuur in. Dat leverde prachtige beelden op, maar ook uitdagingen. De opnames waren intens, maar het enthousiasme van cast en crew maakte veel goed. “Er zit zóveel talent in Suriname. Soms krijgen mensen maar een figurantenrol, terwijl ik zie dat ze het in zich hebben om echt te acteren. Dat motiveert me om door te blijven gaan met films maken, zodat meer van dat talent een kans krijgt.”

Het idee voor ‘Fort Buku’ ontstond vlak na het succes van Monsanto’s afstudeerfilm ‘Asema’. Daarmee won ze vier prijzen, waaronder een wildcard van het Nederlands Filmfonds: een financiële impuls voor een volgend filmproject. Voorwaarde: samenwerken met een ervaren Nederlands productiebedrijf. Zo kwam Staccato Films in Nederland aan boord, samen met Stas International in Suriname.

De opnames vonden plaats in Suriname, grotendeels met een lokale crew en de nabewerking in Nederland. Het Cultuurfonds gaf ook wat geld. “Het laat zien dat het kán. We hebben het talent, de passie … nu nog de structurele middelen”, vertelt de regisseur.

Met ‘Fort Buku’ wil Monsanto niet alleen het thuispubliek raken, maar ook de Surinaamse diaspora. “In Nederland wonen veel mensen met Surinaamse roots. Zij kennen veel via familie, maar deze film geeft ze een kijkje in de geschiedenis, hoe we leven, praten, bewegen. Het is een stuk herkenning.” Bovendien hoopt ze dat de film nieuwsgierigheid wekt bij mensen buiten de cultuur. “Dat ze zien wie we zijn, waar we vandaan komen, en hoe rijk onze geschiedenis is.”

Hoewel ‘Fort Buku’ nu centraal staat, denkt Monsanto al vooruit. “Er zijn nog zoveel Surinaamse verhalen die ik wil vertellen. Over gebruiken, tradities, legendes … we hebben goud in handen.”

Maar eerst de première. En wie weet … misschien inspireert ‘Fort Buku’ wel een nieuwe generatie kinderen om hun eigen avonturen te beginnen. In de klas, in de natuur of misschien wel achter een camera.