Drie Dollar

door

Mijn presentatie voor de VES paneldiscussie Bauxiet ontginning Bakhuis van 19 december 2024 was getiteld de waarde van de prijs. Een uitgebreide uitleg bij de presentatie is te vinden op YouTube. Daaropvolgend schreef ik de artikelen Duizend Kilo (VES Inzicht nr 57) en Met Ongepaste Spoed. Lezers worden verwezen naar deze publicaties voor meer uitleg van hetgeen ik hier bespreek. De commissie West-Suriname Bakhuis Bauxiet beweert in een recente publicatie Schieten om te schieten dat mijn cijfers niet kloppen. De Chinalco conceptovereenkomst moet zonder ingrijpende wijzigingen door DNA worden goedgekeurd of verworpen vóór 23 februari. Daarin krijgen de Staat en Gemeenschap een royalty van 3.5%-5% en gemeenschapsfondsbijdrage van 0.5% van de bauxietexporten, naast een aandelenpakket van 13%. De commissie heeft gezegd dat deze staatsinkomsten ongeveer 50% van de winst bedragen. Als 5% van de export en 13% van de winst gelijk zijn aan 50% van de winst, dan is die winst gelijk aan van de export. Op deze basis is een waarderingsmodel gebouwd met ondersteuning van ontwikkelde en verkregen benchmarks van winsten, kosten en royalty’s in de sector. De commissie schat de royalty’s op $19 tot $29 miljoen bij een jaarproductie van 6 miljoen ton bauxiet. Dat is $3.16 tot $4.83 per ton (kortom $4). Ik schat de netto-contante waarde van alle staatsinkomsten op $1.85 tot $3.66 per ton (kortom $3). De bedragen zijn iets lager doordat ik 30 jaren activiteiten (inclusief royalty’s, dividenden en gemeenschapsfondsbijdragen) terugbreng naar één waarderingsmoment (zie eerdere publicaties). Wij kunnen ook schatten wat de kosten per ton moeten zijn om tot 50% staatsinkomsten te komen. Het fundamenteel probleem is dat de Commissie een speculatief standpunt inneemt op de winstgevendheid over 30 jaren (plus verlenging) en de Staat daaraan bindt. Die winstschatting is ook nog aan de lage kant, of de productiekosten zijn aan de hoge kant. Kosten en staatsinkomsten per ton bauxietDe ‘innovatie’ van de commissie is ingegeven door haar bezwaar tegen verliesverrekening, afschrijvingen en transferprices. In de eerste jaren van haar model krijgt de Staat echter geen dividenden wegens aanloopkosten en beginverliezen. Dit fenomeen is vergelijkbaar met de fiscale afschrijving en verliesverrekening waar de commissie zoveel problemen mee heeft. De royalty’s zijn gebaseerd op transferprices. De commissie heeft de fiscale winstbegrippen van de Surinaamse wetgever en de (in het MoP 2022-2026) wettelijk vastgestelde plannen van de regering overboord gegooid zonder ze te begrijpen. Het resultaat van hun dwaling is een opbrengst van $3 per ton bauxiet. Mijn presentatie bevat een beknopte historie van Surinaamse verdienmodellen in de extractieve industrieën. Beginnend bij de vroegere royalty’s per ton tot aan het Staatsolie model PSC, zoals in 2015 getekend voor blok 58, werd steeds gestreefd naar verbetering van het verdienmodel (inclusief een nationale industrie). Er valt veel te vertellen over deze modellen en ontwikkelingen in Suriname en de wereld. Ik volsta hier met een vergelijking van de verdienmodellen volgens de commissie en Staatsolie.De ‘Innovatie’ van het verdienmodelDe conceptovereenkomst verwijdert ook belastingen voor investeerders en buitenlandse contractors. Het Staatsolie-model verdeelt de belangen van belastingplichtige en belastingheffer zeer evenwichtig (slide 2). Hierdoor krijg je minder lekkage van opbrengsten, terwijl het commissie-model grote bedragen ziet weglekken via bedenkelijke kosten. Het commissie-model vervangt de bauxiet-royalty en alle belastingen. Dit komt na enig rekenwerk uit op een bauxiet-royalty van 1%-2% van de export en een effectief belastingtarief van 3%-4% van de winst. De royaltyschaal moet lopen van 26% tot 42% van de export om te bereiken wat de Commissie beweert.De commissie streeft naar staatsinkomsten van 50% van de winst. De royalty’s en winstdeling in jaar 1 van het Staatsolie-model bedragen 51% van de winst. Daarbovenop komen verschillende belastingen. Het commissie-model bereikt het 50%-doel niet. Anders is de Chinalco-technologie zo slecht dat hun kosten bijna 7 maal boven de norm uitkomen. Daardoor zou het 50%-doel moeten veranderen. Het commissie-model is een gevaarlijke race naar de bodem. Mijn presentatie concludeerde om een halt toe te roepen aan belastingprivileges en zoveel mogelijk wettelijk te regelen welke heffingen en faciliteiten in de mijnbouw gelden voor Surinaamse en buitenlandse investeerders. Natuurlijk hebben belastingwetenschappers kritiek. Een commissie van fiscale leken heeft, in de drie maanden van investeerder-selectie in augustus 2024 tot MoU in november 2024, een schaduw-belastingstelsel en schaduw-economie over dertig jaren onderhandelt ten laste en ten nadele van de Republiek. Het idee dat deskundigen daarover moeten zwijgen is absurd. En dit voor een schaamteloze $3 per ton bauxiet.Stanley A Esajas