Dodelijk jaar voor journalisten in Latijns-Amerika: “Misdaad en autoriteiten zijn verweven”

door

Sinds januari zijn zeker dertien journalisten in Latijns-Amerika vermoord, meldde Reporters Without Borders (RSF) onlangs. Daarmee zijn in de eerste zeven maanden van 2025 al meer journalisten vermoord dan in heel 2024, toen in de regio negen moorden op journalisten werden geregistreerd. Met name lokale journalisten werden doelwit.
Mexico, dat in 2024 na de Palestijnse Gebieden en Pakistan het dodelijkste land voor journalisten was, staat ook in 2025 weer bovenaan. In dat land werden dit jaar acht journalisten gedood.
Beschermingsprogramma
Een van hen is Calletano de Jesús Guerrero, die door gewapende mannen op een motor werd neergeschoten op een parkeerplaats. Sinds 2014 was hij opgenomen in een beschermingsprogramma vanwege bedreigingen. Een ander slachtoffer is Raul Iran Villarreal Belmont, wiens lichaam vol kogelgaten werd gevonden nadat hij was ontvoerd.
Of Melvin García, die de Mexicaanse staat Quintana Roo jaren geleden moest ontvluchten, nadat hij een boek had geschreven over een corrupte oud-gouverneur. Hij was pas enkele maanden naar zijn thuisstaat teruggekeerd, in de veronderstelling dat het weer veilig voor hem was. Toch verdween hij en werd zijn lichaam op 8 juli in verregaande staat van ontbinding aangetroffen.
Straffeloosheid
De gemene deler bij de gedode journalisten is dat ze corruptie of misdaad onderzochten, met daarin vaak een grote rol voor lokale of regionale autoriteiten. Leopoldo Maldonado, directeur van de Mexicaanse tak van mensenrechtenorganisatie Article19, beaamt tegenover de NOS dat de situatie in Mexico en elders Latijns-Amerika is verslechterd. “Wij documenteren alle gevallen van geweld tegen de pers in Mexico. Uit onze gegevens blijkt dat er elke 14 uur een aanval op een journalist plaatsvindt”, zegt Maldonado.
“Dat kan een juridische actie zijn, een bedreiging, digitaal of fysiek geweld. In ieder geval een intimidatie, onderdeel van de straffeloosheid die heerst in Mexico. Ruim 90 procent van de aanvallen op de pers blijft onbestraft.”
Maldonado wijst erop dat een groot deel van intimidaties tegen journalisten in Mexico en elders in de regio komen van autoriteiten, die zelf onderwerp zijn van onderzoek door de journalisten. “Daarom moeten we de cijfers zien als onderdeel van de democratische achteruitgang in de regio”, zegt hij.
Maffiamarionetten
Tot op het hoogste niveau vinden de intimidaties plaats. Zo noemde de Argentijnse president Milei een journalist publiekelijk een ezel. De Colombiaanse president Gustavo Petro maakte journalisten uit voor ‘maffiamarionetten’.
Claudia Sheinbaum van Mexico beschuldigt journalisten, in navolging van haar voorganger Andrés Manuel Lopez Obrador, iedere week tijdens haar persconferentie publiekelijk van liegen. En dan zijn er nog de regeringen van Cuba, Venezuela, Nicaragua en El Salvador, die al helemaal weinig ophebben met kritische pers.
Het creëren van een vijandig klimaat tegen journalisten leidt tot meer intimidatie, benadrukken meerdere mensenrechtenorganisaties. Straffeloosheid maakt vervolgens dat zelfs autoriteiten geen angst hebben om kritische journalisten de mond te snoeren. Zo werd in Peru begin 2025 Gastón Medina Sotomayor vermoord, die onderzoek deed naar corruptie door de autoriteiten van de gemeente Ica.
Vaker zelfcensuur
In Colombia werd in dezelfde maand Óscar Gómez Agudelo vermoord, die schreef over hoe lokale overheden zich inlieten met gewapende groeperingen. Twee maanden later werd in Ecuador Patricio Ernesto Aguilar Vásquez, hoofdredacteur van El Libertador, doodgeschoten, vlak na publicatie van een rapport over corruptie door plaatselijke autoriteiten.
Door de toename in geweld, het gebrek aan vervolging en bescherming, ziet Leopoldo Maldonado van Article19 dat journalisten steeds vaker aan zelfcensuur doen. “Ze schrijven bijvoorbeeld niet meer over onderwerpen die hen in de problemen kunnen brengen”, zegt hij. “Of ze verhuizen en stoppen met het bedrijven van journalistiek.”
Maldonado constateert dat autoriteiten in Latijns-Amerika bescherming van de pers niet serieus nemen. “Zij doen het probleem vaak af als iets tussen misdadigers en journalisten, maar de waarheid is dat misdadigers en autoriteiten hier verweven zijn. Niemand durft straks nog de macht te controleren.”