Documentaire over slavernij-erfgoed verbindt Ghana, Suriname en Nederland

door

Tekst en beeld Edwien Bodjie

PARAMARIBO — “Het doel van de documentaire is om meer bewustwording te creëren over de onderlinge verbondenheid tussen Ghana, Suriname en Nederland, het is goed om te begrijpen hoe dingen met elkaar verbonden zijn”. Dit zegt Emmanuel Akwasi Adu-Ampong. De in Ghana geboren professor culturele geografie aan de Wageningen Universiteit sprak dinsdagavond bij de vertoning van zijn documentaire The Embodied Absence of the Past: Tourism’s Intersection with Slavery and Colonial Heritage Memories in the Ghana-Suriname-Netherlands Triangle in het Nationaal Archief Suriname.ADVERTISEMENT

“Maar ik wil ook laten zien wat ons bindt, zodat we verder kunnen bouwen aan onze identiteit. Want als je niet weet waar je vandaan komt en hoe alles met elkaar verbonden is, wordt het lastig om verder te komen,” legt hij uit. In zijn film brengt Adu-Ampong de stille sporen van het slavernijverleden in beeld zoals die vandaag de dag zichtbaar of juist onzichtbaar aanwezig zijn op toeristische locaties in drie historisch verbonden landen. ADVERTISEMENT

“Wat deze film doet, is confronteren zonder te beschuldigen” Emmanuel Akwasi Adu-Ampong

Hij filmde onder meer in Elmina en Cape Coast in Ghana, in Amsterdam en Middelburg in Nederland, en in Suriname op plekken als Frederikdorp, plantage La Liberté (ook bekend als Toledo of Bigibon) en het marrondorp Pikin Slee. “In Pikin Slee voelde ik de warmte, die plek had zomaar ook in Ghana kunnen zijn,” vertelde hij na afloop.

De film bevat veel dronebeelden van Fort Elmina, de Surinamerivier en Fort Zeelandia. De documentaire opent met fragmenten van de officiële Nederlandse excuses voor het slavernijverleden door onder anderen Femke Halsema, Mark Rutte en koning Willem-Alexander. Ook zijn er beelden van Keti Koti-vieringen in zowel Suriname als Nederland, en van Ghana’s Onafhankelijkheidsdag.

Afrikaans perspectief in Nederland

Adu-Ampong werkt momenteel nauw samen met Melvin Hokstam, oprichter van het Broos Institute for Afrocentric Studies and Research. Deze in Amsterdam gevestigde non-profitorganisatie heeft als missie om Afrocentrische perspectieven te integreren in het overwegend Eurocentrische onderwijssysteem. “We lanceren de eerste Afrikaanse universiteitscampus in Nederland. Mensen van Afrikaanse afkomst wonen daar, dus het is logisch dat ook Afrikaanse onderwijsinstellingen daar vertegenwoordigd zijn,” zegt Hokstam. Ook in Suriname wordt werkgemaakt om dit systeem te doen intreden.

Het instituut is vernoemd naar de verzetsheld Broos (Babel), een beroemde Marronleider uit Suriname. Hij is de enige vrijheidsstrijder tegen de slavernij uit Suriname van wie een bewaard is gebleven. “ Ik heb die persoonlijk meegenomen naar Ghana waar het is opgehangen in een Museum” zegt Hokstam trotst. Hij krijgt regelmatig ’s van mensen die poseren bij de “Van de opa van mijn oma”.

Meer dan herinnering

De documentaire is onderdeel van Adu-Ampongs academisch onderzoek naar erfgoedtoerisme en de omgang met de koloniale nalatenschap. Hij onderzoekt hoe deze geschiedenis wordt gepresenteerd aan toeristen, maar ook hoe lokale gemeenschappen zelf betekenis geven aan plaatsen van herinnering.

In Suriname bezocht hij het Saamaka Marron Museum in Pikin Slee, waar het cultureel erfgoed van de Saramakaners wordt bewaard en gedeeld. Hij sprak hij met nazaten van tot slaaf gemaakten van plantage La Liberté wier stemmen vaak ontbreken in het officiële toeristische verhaal. “Wat afwezig lijkt, leeft juist vaak onder de oppervlakte,” zegt Adu-Ampong. “Die spanning tussen zichtbaar en onzichtbaar is precies wat ik in beeld wilde brengen.”

Reflectie en herstel

Tijdens de vertoning werd de film positief ontvangen door een divers publiek, waaronder historici, studenten, activisten en vertegenwoordigers van culturele instellingen. De documentaire nodigt uit tot reflectie op hoe het koloniale verleden wordt verbeeld of verzwegen binnen toeristische contexten.

“Wat deze film doet, is confronteren zonder te beschuldigen,” aldus de maker. “Het is alsof je door mijn lens leert kijken naar plekken die je kent, maar waarvan je de ware betekenis misschien nooit echt hebt gezien. Zeker op plekken als Amsterdam”.

Adu-Ampong pleit met zijn werk voor een bredere erkenning van historische erfgoedsites en het actief betrekken van lokale gemeenschappen bij het toeristisch gebruik ervan. “Herinneren is niet genoeg. We moeten nadenken over rechtvaardige manieren om met deze geschiedenis om te gaan – economisch, cultureel en educatief.”

De vertoning in Paramaribo werd georganiseerd in samenwerking met het Nationaal Archief Suriname en maakt deel uit van een breder programma rond erfgoed en herinnering. De documentaire, die 45 minuten duurt, werd eerder vertoond in Ghana en Nederland en Adu-Ampong hoopt dat deze ook op de Surinaamse televisie of op scholen te zien zal zijn. “Uiteindelijk wil ik met deze film vooral bewustwording creëren, vooral ook bij jongeren” zegt hij.

Het aanwezige publiek tijdens de speech van Adu-Ampong.