De wereld wordt geleid door oude mannen met haast

door

Vertaald uit: “The world is run by old men in a hurry” – door Janan Ganesh, gepubliceerd in de Financial Times

Europa, niet Amerika, is de grote uitzondering. In een wereld van natiestaten is het supranationale EU. In een wereld die het blijvende karakter van geweld begrijpt, is het tot het geloof gekomen dat geweld overstegen en overwonnen kan worden. (Vandaar de beschamende haast om zich opnieuw te bewapenen.) En in een wereld vol oude leiders, staan haar Macrons en Melonis nog steeds ver boven leeftijdsgenoten.

De cijfers zouden ons moeten verbazen. Donald Trump, Xi Jinping, Narendra Modi en Vladimir Poetin zijn allemaal in de zeventig. Recep Tayyip Erdoğan van Turkije, Benjamin Netanyahu van Israël, Cyril Ramaphosa van Zuid-Afrika en Luiz Inácio Lula da Silva van Brazilië: de presidenten en senior leiders van een groot deel van de wereld. Zelfs de militaire heersers van Nigeria en Thailand zijn elk 73 jaar oud. Meer dan een halve eeuw scheidt de gemiddelde leider van het militair actieve jongvolwassen mannelijke deel van de bevolking — een kloof die sinds de tijd van het presidentschap van het Witte Huis zelden is overbrugd.

Een van de factoren die deze vergrijzing aandrijven, is het feit dat leiders zich bewust zijn van hoe weinig tijd ze nog hebben. Oudere leiders hebben een stimulans om een nalatenschap veilig te stellen – een bepalende prestatie – voordat de tijd opraakt. De eenwording van het vasteland van China met Taiwan is een voorbeeld van zo’n project. Zo ook het herstellen van het prestige van Rusland en het uitvoeren van “strategische diepgang” na de Koude Oorlog. Zelfs Trump moet een regeling vinden in Oekraïne, al was het maar vanwege het verlies aan prestige. Het dwingt individuen tot actie. Zelfs als het economische verstand dat zou afraden, wijst hun leeftijd erop dat ze oude mannen in haast zijn.

Het probleem met oude leiders is niet hun gezondheid – bijna allemaal hebben ze toegang tot moderne medische zorg en prikkels om te leven. Het is ook niet dat ze geen macht zouden moeten hebben: wetgevende macht is zelden gebaseerd op leeftijd, maar op democratisch of wettelijk draagvlak.

Wat we hebben, is dus geen complot van opa’s, maar een toeval. Toch is het een verrassing. Age zou gepaard moeten gaan met voorzichtigheid – maar het doet dat vaak niet. Als deze leiders met pensioen zouden zijn gegaan, zouden hun westerse tijdgenoten een rustiger leven leiden – en hun beleidsintensiteit zou zijn afgenomen. Wat gebeurt er als je die “oude mannen in een haast” macht geeft?

Toch zijn het de leiders zonder veel macht waar we ons zorgen over moeten maken.

Zelfs in deze gerontocratieën waar machthebbers ouder worden, is de oppositie meestal jonger – en heeft die moeite om zich te vestigen. In democratieën is dat een trage ontwikkeling – als Trump ervoor kiest om het 22ste amendement te respecteren – maar wat is het opvolgingsplan voor een Poetin of Xi? Er is er geen, niet voor de wet, maar voor het soort gezag dat niet zou bestaan zonder hun persoonlijke aura. De meeste Noord-Afrikaanse leiders, zoals ze nu bestaan, zijn met hun bevolking oud geworden. Het resultaat is een politieke klasse die juridisch legitiem, maar politiek verlamd is.

Het Westen kijkt verbaasd toe terwijl leiders zoals Poetin en Erdoğan doorgaan. Dit is deels omdat de westerse elites zelf opgegroeid zijn met oudere leiders. Ze verwachtten dat de wereld gewoon ouder zou worden, samen met hen. Wat ze niet zagen aankomen, is hoe de oude leiders hun leeftijd zouden inzetten als een legitimatie om te versnellen.

Maar zelfs met al deze tegenstrijdigheden, is er iets geruststellends aan ouderdom in het leiderschap. Oudere leiders zijn meestal patriarchaal, stabiel en gericht op erfgoed. Waar duidelijke gezagstructuren bestaan en het idee van een natie als een familie om te koesteren, is het vanzelfsprekend om “ouderlijke” leiders te zoeken. In technocratieën – zoals Europa – waar het beleid langzaam wordt afgestemd en politieke risico’s worden vermeden, zijn jongere leiders geschikt. Opvallend is dat Europa pas sinds de wrede inval van Rusland in Oekraïne in 2022, en de terugkeer van de geschiedenis, opnieuw is gaan kijken naar zijn leiderschap.

Of het nu Starmer is of Friedrich Merz, zelfs de nieuwe generatie leiders lijkt ouder dan ze werkelijk zijn.

Hoe dan ook: de wereld wordt geleid door oude mannen, en dat heeft zijn gevolgen. Het verklaart een deel van de verwarring, van het wanbeheer, van het egoïsme en de geopolitieke ambitie die niet te onderscheiden is van persoonlijke erfenisdrang. En het verklaart ook de economische beleidsmist, en de historische onzekerheid die veel landen nu ervaren.

Slechts een paar jonge mannen streven naar macht, maar zolang ze dat niet halen, zal de wereld blijven lijden onder de haast van oude mannen – totdat hun dagen geteld zijn.