De verkiezing van de president in Suriname: een tikkende tijdbom

door

De manier waarop in Suriname de president en vicepresident worden gekozen, is allesbehalve democratisch. Het huidige systeem van getrapte verkiezingen maakt het mogelijk dat het volk wordt opgezadeld met een president die niet hun keuze is. Terwijl het electoraat op 25 mei zijn stem heeft uitgebracht, blijft de uiteindelijke machtstoewijzing in handen van politieke deals en onderhandelingstactieken binnen De Nationale Assemblee (DNA) en de Verenigde Volksvergadering (VVV). Dit ondermijnt het fundament van de representatieve democratie en voedt het wantrouwen in het politieke systeem.
Getrapte verkiezingen: legitimiteit in twijfelHet is geen theoretisch risico, maar een reële mogelijkheid dat een president als Chan Santokhi, ondanks zetelverlies, opnieuw vijf jaar mag aanblijven via politieke allianties. Dit is dan buiten de wil van het volk om, dat de NDP in deze verkiezing de meeste zetels heeft toevertrouwd. Een dergelijke uitkomst legt de gebreken van het systeem pijnlijk bloot: wie president wordt, is niet altijd wie het volk heeft gekozen. Dit hebben we reeds gezien in 1996 en 2005.
Santokhi heeft als persoon wel de meeste stemmen behaald, maar dat is in deze context niet relevant, omdat het op 25 mei ging om het behalen van zetels. Het waren geen presidentsverkiezingen.
Uitvoerende macht zonder sterke tegenmachtSinds 1987 kent Suriname een president met executieve bevoegdheden. In tegenstelling tot de ceremoniële rol van onze eerste president Johan Ferrier, kan het huidige staatshoofd met een enkele pennenstreek beleid maken dat directe impact heeft op het leven van burgers. Het parlement, dat een controlerende rol zou moeten vervullen, is echter te zwak en te verdeeld om effectief tegenwicht te bieden. Zo ontstaat een machtsevenwicht dat volledig is doorgeslagen in het voordeel van de uitvoerende macht.
Impeachmentprocedure is cruciale noodremHet is dan ook essentieel dat de Grondwet en organieke wetgeving voorzien in een duidelijke en uitvoerbare afzettingsprocedure van de president en vicepresident. Op dit moment is de zogenaamde impeachmentprocedure vaag en praktisch onuitvoerbaar. Zonder deze democratische noodrem ontbreekt elk mechanisme om leiders verantwoordelijk te houden wanneer zij zich niet gedragen naar de geest van de wet of het belang van het volk.
Politieke functies en partijbesturen moeten worden gescheidenDe democratie faalt verder waar partijpolitieke belangen en staatsbestuur in elkaar overlopen. Bestuursleden van politieke partijen bekleden nog te vaak hoge functies binnen de overheid. Zo fungeert de president ook vaak als partijvoorzitter. Deze dubbele petten brengen belangenverstrengeling met zich mee die de transparantie en integriteit van het bestuur ernstig aantasten. Het wordt tijd om te verbieden dat partijvoorzitters ook president, vicepresident of minister zijn. Scheiding van partij en staat is cruciaal voor een gezonde democratie.
Ook het kiesstelsel zelf vraagt om een fundamentele herziening. Alleen volksvertegenwoordigers die een persoonlijk mandaat van de kiezer hebben gekregen, horen in De Nationale Assemblee. Het huidige systeem waarbij kandidaten meeliften op het succes van hun lijsttrekker is onrechtvaardig en ondermijnt het vertrouwen in de vertegenwoordigende functie.
Daarnaast is het tijd om het systeem van niet functionerende ressortsraden definitief af te schaffen. Deze raden leveren nauwelijks een concrete bijdrage aan beleid en kosten de staat onnodig geld. In plaats daarvan moeten de districtsraden worden versterkt. Laat burgers bovendien rechtstreeks hun eigen districtscommissaris kiezen – dit vergroot de democratische zeggenschap op lokaal niveau en stimuleert betrokken bestuur.
De democratie is geen toneelstuk waarin het volk alleen bij verkiezingen een bijrol speelt. Het is tijd om het script te herschrijven. Nu – voordat de tikkende tijdbom ontploft. Als de politieke elite het systeem niet hervormt, zullen steeds meer burgers zich afkeren van een systeem dat hen structureel buitenspel zet. Volk, sta op en eis het recht om zélf je president en vicepresident te kiezen. Dat is niet alleen transparant, maar vormt ook de essentie van échte democratie.