De stroomtarieven (1): ‘De rommel die in de kostprijs was is eruit’

door

De voortdurende kritiek van vakbonden en het bedrijfsleven op de vermeend hoge elektriciteitstarieven heeft geleid tot de invoering van een nieuw berekeningssysteem, dat sinds oktober vorig jaar breed wordt gedragen en toegepast. De druk op de tarieven nam toe toen de regering, als onderdeel van het economische herstelplan, de subsidie op elektriciteit moest afbouwen, waardoor consumenten de werkelijke kosten moesten gaan betalen. Om een oplossing te vinden, werd een gemengde commissie ingesteld. Deze ontwikkelde een kostprijsberekening die door alle betrokken partijen werd geaccepteerd. De Ware Tijd belicht dit proces in een artikelenserie, gebaseerd op interviews met de EBS-tarievencommissie, Staatsolie Power Company Suriname (SPCS), de Energie Autoriteit Suriname (EAS) en een internationale expert op het gebied van stroomtarieven. Dit is deel 1.

Tekst en beeld Ivan Cairo

In september ging er een zucht van verlichting door de samenleving. De EBS-tarievencommissie (ETC) had overeenstemming bereikt over de kostprijsberekening van de elektriciteitstarieven. De kostprijs bleek ruim 20 procent lager te zijn dan wat op basis van de cijfers van de stroomproducenten Energiebedrijven Suriname (EBS) en SPCS werd gehanteerd. “Er was geen sprake van een kostenefficiënt tarief. Zoals het nu is, is het leefbaar. De rommel die in de kostprijs zat, is nu verdwenen”, zegt ETC-voorzitter Dayanand Dwarka, terugkijkend op het traject dat is afgelegd.

“Zoals het tarief nu is, is het leefbaar” Dayanand Dwarka

Het begon allemaal met de vaststelling van de kostprijs door de EAS. De vakbeweging, met name de progressieve vakcentrale C-47, was daar zeer ontevreden over en dreigde met acties als de tariefsverhogingen, zoals aangekondigd door de regering, niet zouden worden teruggedraaid. “De tarieven waren simpelweg te hoog”, aldus Dwarka.

President Chandrikapersad Santokhi nodigde de betrokken partijen uit voor overleg, wat leidde tot de oprichting van de ETC. Over één ding is de commissievoorzitter duidelijk: “De EBS-tarievencommissie zou overbodig moeten zijn, maar de EAS heeft haar taak verwaarloosd. Ze heeft gefaald.”

Hij legt uit dat de EAS blindelings vertrouwde op de kostprijscijfers die door EBS en SPCS werden aangeleverd, zonder deze te controleren. Er werd geen onderzoek gedaan naar de efficiëntie van de bedrijven, overfacturering of de transparantie van hun kostenstructuur. “Om de een of andere reden heeft de autoriteit dit laten liggen,” zegt Dwarka.

Grove fouten

De ETC, waarin ook de EAS, EBS en SPCS vertegenwoordigd zijn, kreeg aanvankelijk een maand de tijd om met een nieuwe kostprijs en stroomtarieven te komen. Deze termijn bleek te kort en werd door de regering met enkele maanden verlengd. Vakbondsoverkoepeling Ravaksur stelde dat alle inefficiëntie eerst uit de kostprijs moest worden gehaald voordat de hogere tarieven, die onvermijdelijk waren, op de samenleving zouden worden gehaald.

De regering had al besloten dat de tarieven vanaf juli 2022 elk kwartaal met een bepaald percentage zouden worden verhoogd tot het beoogde niveau was bereikt. De objectsubsidie zou worden afgeschaft en huishoudens die de verhogingen niet konden betalen, zouden worden gesubsidieerd op basis van de nieuwe tarievenstructuur. “Er moest een kostenefficiënt tarief komen, gebaseerd op zuivere kosten in de kostprijs, want er zaten veel lucht en onterechte kosten in. Die moesten eruit”, aldus Dwarka.

In oktober 2022 kreeg de ETC de opdracht om de gehele elektriciteitsketen te onderzoeken en met een nieuwe kostprijs te komen. De besprekingen binnen de commissie verliepen moeizaam.

Toen de ETC in februari 2023 haar eindverslag aan de regering aanbood, hadden de vertegenwoordigers van het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en de EAS zich ervan gedistantieerd; zij ondertekenden het eindrapport niet. Volgens Dwarka kwam dit omdat het ministerie en de EAS tijdens de besprekingen veel kritiek kregen over hun beleid rond elektriciteitsvoorziening, waarin ze de afgelopen jaren grove fouten zouden hebben gemaakt.

Te veel betaald

Nadat het eindverslag aan de president was aangeboden, volgde een reeks nieuwe besprekingen om de tarieven vast te stellen. Ook dit traject verliep moeizaam. “Iedereen deed ontzettend moeilijk. Er was veel weerstand van EBS en Staatsolie. Men wilde niet toegeven dat men fout zat,” zegt Dwarka.

Een van de fouten die hij noemt, is dat SPCS de efficiëntie van haar generatoren te hoog had ingeschat, wat leidde tot een hoger brandstofverbruik dan in werkelijkheid het geval was. “De staat heeft jarenlang tientallen miljoenen dollars te veel betaald. Al die tijd heeft SPCS een hoger brandstofverbruik voorgesteld”, zegt de ETC-voorzitter.

Tijdens bezoeken aan de SPCS-centrale in Tout Lui Faut kon de commissie zelf vaststellen dat de generatoren zuiniger draaiden dan werd beweerd. “Hierover kun je geen concessies doen,” benadrukt Dwarka.

“De EAS heeft haar taak verwaarloosd. Ze heeft gefaald” Dayanand Dwarka

Een ander pijnpunt waren de transportkosten die Staatsolie in rekening bracht voor brandstof die haar raffinaderij leverde aan de naastgelegen energiecentrale in Tout Lui Faut. Dwarka: “De olie wordt via een pijpleiding van ongeveer 150 meter …