De rol van de Ede- en Bere Winti

Het onderzoek naar de rol van de Ede- en Bere Winti werd jaren geleden gestart, vanwege de vele onduidelijkheden die dit bij mij (Ryaen La Rose) opriep. Dit leidde tot mijn interesse in deze begrippen. De bronnen die geraadpleegd moesten worden om informatie hierover te verkrijgen, zijn naar mijn mening nog altijd schaars. Er is wel onderzoek gedaan naar het Winti-geloof, maar tijdens mijn eigen onderzoek ben ik nauwelijks dieperliggende informatie over de Ede- en Bere Winti tegengekomen.

ADVERTENTIE

Het onderzoek begon in 2018 met interviews met onder andere Okomfo fu Kondre en verschillende mannelijke en vrouwelijke Bonu. In dit artikel heb ik de zienswijze van de vrouwen neergepend. Ik zocht mijn informatie bewust bij mensen die het Winti-geloof daadwerkelijk praktiseren en die een diepere kijk konden bieden op deze twee onderwerpen.
VraagstellingMijn centrale vraag was: Wie of wat zijn de Ede- en Bere Winti, en welke rol vervullen zij binnen een familie? Het ging hierbij om de hiërarchie en structuur binnen het Winti-pantheon. Wie of wat bepaalt deze structuur? Welke yeye wordt tot Ede- of Bere Winti verheven? Dit zijn vragen die uiteindelijk moesten leiden tot het antwoord op mijn hoofdvraag.
Op de pranasi (plantage) kennen we de Ede Winti als de Winti van de plantage. Binnen families spreken we over de Bere Winti. Het onderscheid is dat de Ede Winti verbonden is aan een plantage en zich kan manifesteren op ieder persoon met een binding daaraan. De Bere Winti daarentegen manifesteert zich uitsluitend binnen de familie, omdat deze familiegebonden is. Als de drager (asi) van een Ede Winti overlijdt, gaat de Winti niet over op een familielid, maar op iemand uit het dorp of van de plantage. Asi betekent: de persoon die drager is van een specifieke Winti.
Wat is Winti?Voordat we dieper op het onderwerp ingaan, is het belangrijk om te begrijpen wat Winti inhoudt. Winti is een Afro-Surinaamse geloofsovertuiging, ontstaan tijdens de slavernij, toen verschillende West-Afrikaanse stammen in Suriname bijeenkwamen. Binnen Winti wordt God aangeduid als Anana Keduaman Keduampon.
De Winti-beleving is een zienswijze op het leven en op de mens in balans met de natuur; een proces dat constant in beweging is (zoals uitgelegd door Nana Efua Wintipriesteres, oftewel Marian Markelo). De Winti wordt onderverdeeld in vier hoofdgroepen: Gron, Watra, Busi en Tapu Winti.Volgens Okomfo fu Kondre (Wintipriesteres) Dorenia Babel is Winti geen kwestie van schreeuwen, dansen of mooie culturele kleding dragen. Het is een levenswijze, gebaseerd op normen en waarden. Daarom wijzen deskundigen erop dat Winti niet oppervlakkig gepraktiseerd mag worden. De beleving en betekenis gaan veel dieper dan het organiseren van een prey voor de Winti’s.
‘Jaloezie en onenigheid binnen families’Uit het onderzoek blijkt dat de Ede Winti volgens de geïnterviewden bestaat, maar dat mensen daar vaak hun eigen definitie aan geven. Volgens hen is er binnen het spirituele systeem een structuur die juist voor eenheid en saamhorigheid zou moeten zorgen.
Toch blijkt uit de gesprekken dat dit onderwerp vaak spanningen veroorzaakt binnen families. Er worden verhalen gedeeld over familieleden die vechten om de Winti, omdat deze volgens sommigen een machtspositie en financiële voorspoed met zich meebrengt. Dit leidt ertoe dat familieleden uit elkaar groeien en conflicten blijven bestaan.
Daarnaast kwam naar voren dat volgens de deskundigen de voorouders (Kabra’s) een bepalende rol spelen in de spirituele lijn en meebeslissen welke Winti de Bere Winti wordt binnen een familie. Familieruzies stagneren dan ook de spirituele en emotionele groei van zo’n familie. De Winti gaat, zo wordt gezegd, naar wie hij of zij wil en niet naar wie de mens aanwijst.
Visies van betrokkenenDorenia Babel:“Winti tan Winti.” Het maakt niet uit welke functie je aan een Winti koppelt: elke Winti heeft zijn doel in het leven van de mens. Ede of Bere zegt niets over maatschappelijke status. Het is dan ook verkeerd om te beweren dat de ene Winti ‘hoger’ is dan de andere. Zolang we binnen Winti eilandjes blijven vormen, komen we niet tot eenheid, benadrukt de Okomfo. Acceptatie van het Winti-geloof moet bij het individu beginnen, niet van buitenaf worden afgedwongen.
Du Uma Jetty Drenthe:Volgens Drenthe mogen dragers van de Bere Winti niet samenwonen met een partner. Ze mogen wel kinderen krijgen, maar wonen apart. Dat geldt zowel voor mannen als vrouwen. Er is ook sprake van trefu, onthouding van handelingen die je geestelijk kunnen schaden. Vrouwen die menstrueren worden als onrein beschouwd en mogen niet deelnemen aan spirituele handelingen. Sommige vrouwelijke Bonu’s meldden zelfs dat hun menstruatie stopt zodra zij officieel Bonu zijn geworden.
Kortencia Sumter-Griffith (voorzitter Fiti Fu Wini):Zij hoort vaak verhalen over ruzies in families over wie een Bere Winti zou hebben. De Ede …

...