De prijs van een lek systeem

SERIEUS!? / Ivan Cairo

Het is al jaren bekend dat de bestanden van het ministerie van Sociale Zaken en Volkshuisvesting vervuild zijn. Mensen die nooit in aanmerking zouden mogen komen voor bijstand staan er toch in. Dat klinkt als een technisch probleem, maar de gevolgen zijn groot. Het betekent dat gemeenschapsgeld, bestemd voor mensen die het werkelijk nodig hebben, niet altijd terechtkomt waar het hoort.

Minister Diana Pokie laat zich stevig uit. Ze spreekt over een “boevenbende” wanneer het gaat over de missies die periodiek uitbetalingen doen in het binnenland. Een harde kwalificatie, maar haar woorden zijn niet uit de lucht gegrepen. De afgelopen dagen was het wederom raak: bij een verrassingscontrole na terugkeer van een betaalmissie uit het Boven-Marowijnegebied werd een tekort van SRD 4,4 miljoen vastgesteld. Onmiddellijk is aangifte gedaan bij de politie, en wederom moeten we afwachten wat het onderzoek oplevert.

Toch is het niet alleen een kwestie van fraude of slechte intenties. Het huidige systeem leent zich eenvoudigweg voor misstanden. Ambtenaren, vaak zelf slecht betaald, reizen met grote sommen contant geld naar afgelegen gebieden om uitkeringen te verstrekken. In die praktijk schuilt een structureel risico. De gelegenheid om te knoeien is groot, terwijl de controle beperkt is.

De vraag is hoe lang zo’n situatie kan voortduren. Een samenleving die hecht aan sociale zekerheid moet zorgen voor betrouwbare systemen. Niet alleen om fraude te voorkomen, maar ook om vertrouwen te behouden bij burgers die recht hebben op ondersteuning. Als dat vertrouwen wegvalt, raakt niet alleen de uitkeringsverstrekking in diskrediet, maar ook het bredere idee van solidariteit. En opnieuw blijft de fundamentele vraag: hoe kan het dat een systeem dat bedoeld is om mensen te helpen, telkens opnieuw ruimte biedt voor fraude, misbruik en zelfverrijking?

Er bestaan inmiddels technologische mogelijkheden die veiliger en transparanter zijn. Digitale betalingen, gekoppeld aan betrouwbare identificatie, zouden de afhankelijkheid van contant vervoer verminderen. Natuurlijk zijn er in het binnenland uitdagingen: bereikbaarheid, infrastructuur, en toegang tot digitale middelen zijn niet overal vanzelfsprekend. Maar dat mag geen reden zijn om te blijven vasthouden aan een systeem dat keer op keer lek blijkt te zijn.

Wat nu nodig is, is een lange adem. Niet een incident-gedreven reactie na elke nieuwe aangifte, maar een doordachte hervorming. Eén die recht doet aan de omstandigheden in het binnenland, maar tegelijk misbruik zoveel mogelijk uitsluit. Zolang er geen structurele hervorming komt, zullen de verhalen zich blijven herhalen. En intussen zijn het de mensen die écht afhankelijk zijn van bijstand die de rekening betalen.

Want iedere SRD die verdwijnt in de zakken van een frauderende ambtenaar, is er één SRD minder voor een gezin dat nauwelijks het hoofd boven water kan houden. Het is uiteindelijk een kwestie van keuze: accepteren we de herhaling van tekorten en aangiftes, of werken we aan een model waarin steun terechtkomt bij wie er recht op heeft? Alleen dat laatste kan de sociale zekerheid versterken. Want sociale zekerheid is geen gunst, maar een recht.

ivancairo@yahoo.com

...