De Grande Dame van de Surinaamse Radio: Lydia Emanuels 90 jaar

door

“Ik ben een gezegend mens en ervaar genade voor alles wat ik tot nu toe in mijn leven heb mogen doen voor de Surinaamse samenleving.” Zo reageert Lydia Emanuels (8 april 1935), thuis in haar woonkamer in de Utrechtse wijk Overvecht, op mijn vraag hoe het voelt om negentig te zijn. Haar radiostem, dictie, woordkeus … onmiskenbaar dé Lydia Emanuels die ik beginjaren tachtig bij de Wereldomroep leerde kennen toen ik als freelancer mijn entree maakte. En wij delen een radioverleden bij de SRS in Paramaribo.

Tekst Roy KhemradjADVERTISEMENT

Beeld privécollectie

Met het gezicht nog strak in het vel, een gezond lichaam en nog helder van geest, verraden alleen een ingeklapte rollator in een hoek en een wandelstok bij de hand, de tand des tijds. Haar zonovergoten appartement oogt net als haar eigen leven, opgeruimd en Suriname is overal nabij met veel boeken, muziek en vooral prachtige Surinaamse schilderijen van bekende kunstenaars.

“In totaal heb ik achttien jaar in Suriname en zeventien jaar in Nederland voor de radio gewerkt”

Halverwege een lang gesprek over haar radiocarrière – “als je bent uitgevraagd, heb ik nog een verrassing voor je” – moet ik even mee naar haar werkkamer, waar zij mij vol trots een ingelijste collage laat zien van internationale artiesten die in Nederland optraden en door haar zijn geïnterviewd. Ik zie ’s van Lydia Emanuels, in de bloei van haar radioleven, met onder anderen Johnny Nash, Sarah Vaughan, Brook Benton, Caterina Valente, Cliff Richard, Dionne Warwick, Tony Bennett en nog vele anderen. Maar ook met Gerda Havertong, Jetty ‘Taante’ Mathurin, Denise Jannah en Ronald Snijders.

Wat ik zeker ook moet zien zijn de ingelijste oorkonden van haar Nederlandse Koninklijke onderscheiding: Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, en van de republiek Suriname: Ridder in de Orde van de Gele Ster, beide in 2001 uitgereikt. Dat Lydia apetrots is op deze hoge maatschappelijke waardering, zag ik eens bij een publieke ontmoeting; op de revers van haar jasje de Nederlandse én de Surinaamse onderscheiding. Enige ijdelheid kan haar niet worden ontzegd.

Kennismaking met radio

In de jaren vijftig won Lydia een inter-mulo declamatiewedstrijd. Zij droeg het gedicht voor op de Avros, toen het eerste en enige radiostation van Suriname, en haar stem maakte indruk op Wilfred Lionarons. Hij was net aangesteld als directeur van de Avros na een opleiding bij de Wereldomroep in Hilversum te hebben genoten.

In 1954 bracht Lionarons het hoorspel ‘Linda’s eerste liefde’ op de radio. Dit was de Surinaamse bewerking van een Amerikaanse radiosoap, waarvan het script eerst door Gisela Fernandes en later ook door Lydia Emanuels werd versurinamiseerd. In dit hoorspel was Lydia, Daisy, de vriendin van Linda, gespeeld door Vera Heilbron, echtgenote van Lionarons. ‘Linda’s eerste liefde’ werd altijd op de zaterdag opgenomen en van maandag tot en met zaterdag telkens een kwartier uitgezonden. Mensen zaten elke dag aan de radio gekluisterd want er was geen herhaling!

Radio Paramaribo

Toen Lionarons zijn eigen radiostation – Radio Paramaribo (Rapar) – oprichtte in 1957, verhuisden het hoorspel en natuurlijk de hele crew van de Avros naar Rapar. Ook andere Avros-bekenden, onder wie Rudi de Bruin en Willy Cromwell maakten de overstap. Lydia: “Terwijl Rapar in oprichting was en ik dingetjes bleef doen op de Avros, ben ik na het behalen van mijn mulodiploma in 1951 aan de Surinaamse Rechtsschool gaan studeren. Mensen vonden dat ik een goed stel hersens had en een vlotte babbel. Maar ik dacht al heel snel ‘wat doe ik hier?’ Ik wist toen al dat ik het liefst radio wilde maken. Wilfred kwam thuis om met mijn ouders hierover te praten en zei tegen mijn vader: ‘Oom Frans, Lydia zal zeker een goed advocaat worden, daar twijfel ik niet aan, maar ze zal een goed en gelukkig radiomens worden’. En toen heeft mijn vader toestemming gegeven dat ik naar Nederland kon gaan om bij de Wereldomroep dezelfde opleiding te volgen als Wilfred Lionarons. Vooral van het technische deel had ik profijt, want radio maken had ik al in Suriname geleerd en alles was live, dus leer je snel van je fouten.”

Na een jaar was Lydia terug in Suriname, maar in 1961 ging zij opnieuw naar Hilversum om voor de Wereldomroep te werken. Zij wilde dieper in de radiomaterie duiken, want in Suriname werd alles gevoelsmatig gedaan.

Met haar groeiende radiokennis en ervaring pendelde zij tussen 1961 en 1977 maar liefst tien keer tussen Suriname en Nederland, om “kennis over te dragen aan jongeren die na mij kwamen, bijvoorbeeld Raymond Power, bekend van zijn kenmerkende bronzen stem. Maar in die periode leerde ik bij Rapar ook grote stappen maken in het dragen van medeverantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van het station.”

Hi folks

Het grootste succes van Lydia Emanuels bij Rapar, …