De consequenties van foute meningen en voorspellingen in de politiek

In de afgelopen weken heb ik een paar keer presentaties bijgewoond van Robert Ameerali, voormalig vice-president en zakenman, die een rekenmodel heeft ontwikkeld voor het maken van prognoses over de zetelverdeling bij de komende verkiezingen. Uitgaande van aannames over aantallen stemmen worden de zetelverdelingen berekend en met computer en projector direct zichtbaar gemaakt op het scherm. Het rekenmodel is een goed instrument voor het toetsen van meningen over de aantallen zetels die mensen verwachten voor hun partij. Het is heel geschikt om groepsdiscussies op gang te brengen. De paar sessies met verschillende groepen die ik meemaakte waren levendig en leerrijk.
Het optimisme van politieke actoren
Ameerali vertelde dat hem is opgevallen dat mensen de neiging hebben de kansen van hun eigen partij te overschatten. Dit kan leiden tot nutteloze verkiezingscampagnes en kostbare verliezen in tijd en geld. Het optimisme van oprichters van nieuwe politieke partijen is verbazingwekkend. Er zijn in de afgelopen maanden een paar bij gekomen. Ik sprak op zondag 15 november op de radio in het programma Ja Wij Ook met de oprichters van de Nationale Bundelingspartij Suriname. Het hoofddoel van deze nieuwe partij is een platform te zijn voor een bundeling van gekwalificeerde kandidaten van verschillende politieke partijen en bewegingen. Dit is een idee dat terug te vinden is bij verschillende partijen. Het geloof dat de oprichters van deze nieuwe partij hebben in de goedheid van hun missie is ongetwijfeld sterk, en ze geloven dat ze een goede kans maken om zetels te halen bij de komende verkiezingen. De vraag is of hun verwachtingen realistisch zijn. Exercities als die met Robert Ameerali kunnen leiden tot betere schattingen omdat de verschillende deelnemers de schattingen van anderen kunnen zien. Dat kan leiden tot bijstelling van hun verwachtingen en het aanpassen van hun strategieen. Honderden psychologische onderzoeken hebben aangetoond dat de gemiddelde schatting in een groep mensen met enige kennis over een of andere kwestie, vaak in de buurt komt van het juiste getal, al lopen individuele schattingen wijd uiteen. Dit is het principe van “the wisdom of the crowd”. Robert Galton, een 19de eeuwse Britse wetenschapper, vroeg eens aan enkele honderden bezoekers op een landbouwtentoonstelling het gewicht van een stier te schatten. Niemand gaf de juiste schatting en de schattingen toonden grote onderlinge verschillen. Maar het gemiddelde van alle schattingen (1200 kg) kwam dichtbij het werkelijke gewicht van de stier (1198 kg).
Foute politiek voorspellingen Goede en slechte inschattingen
Er zijn goede en slechte schattingen. Een situatie goed inschatten betekent dat men een beeld, een schema, van de situatie heeft die redelijk overeenkomt met de werkelijkheid. Het hebben van goede meningen en opvattingen is van groot belang. Een verkeerde mening kan een kostbare zaak zijn, soms zelfs een zaak van leven en dood, met name in de politiek. De kwaliteit van meningen en schattingen is belangrijk omdat ze het gedrag van mensen beïnvloeden. Meningen kunnen de kracht hebben van feiten als mensen ze geloven. Een valse voorstelling van zaken die door velen wordt geloofd en een valse voorstelling die door een kleine groep steeds wordt herhaald krijgt op een gegeven moment een aura van waarheid. We zijn allen dom, dom in de zin dat we de werkelijkheid nooit volledig kunnen kennen. We leiden aan kortzichtigheid en vergeetachtigheid. We kunnen de gevolgen van handelingen, en zeker van politieke acties, niet overzien. Politici maken misbruik van de kortzichtigheid.. Ze weten dat mensen onmiddellijke, directe voordelen prefereren boven uitgestelde voordelen in de toekomst. Daarom is het uitdelen van gunsten en kadootjes een onmisbaar onderdeel van de politiek. De kiezers zijn vergeetachtig. Nieuwe generaties vergeten vaak de lessen van de vorigen. Daardoor kunnen misdadigers van gisteren morgen als bevrijders worden binnengehaald. Kiezers maken keer op keer dezelfde inschattingsfouten en kiezen leiders met foute attitudes.

Sterke en zwakke houdingen
Een mening is volgens psychologen ongeveer hetzelfde als een attitude, een houding, tegenover een of andere zaak. Houdingen kunnen sterk of zwak zijn. Een sterke houding houdt stand over de jaren, verzet zich tegen verandering en werkt door in de handelingen van een persoon. Een zwakke houding cq mening kan gemakkelijk veranderen en veroorzaakt weinig gedragsverandering. We kennen het spreekwoord “Grantapu na hasi tere…”. Zwakke meningen veranderen van moment op moment. We kunnen bij onszelf waannemen dat we over dezelfde zaak op verschillende momenten verschillende opvattingen hebben, bijvoorbeeld of een bepaalde jurk iemand staat. De houding van een milieuactivist in milieuzaken is sterk. Hij heeft sterke overtuigingen die moeilijk te veranderen zijn en hij verbindt consequenties aan zijn overtuiging. Een doorsnee burger zegt misschien ook dat hij het milieu belangrijk vindt en dat hij gaat stemmen voor een milieupartij, maar hij neemt misschien niet de moeite om naar de stembus te gaan of stemt …

...