Cynthia McLeod presenteert Surinaamse klassieker in Brazilië: Portugese vertaling ‘Hoe duur was de suiker?’

door

door Edwien Bodjie

PARAMARIBO — “Het boek heeft vleugels gekregen, dat had ik nooit kunnen bedenken toen ik het veertig jaar geleden schreef.” Dit zegt Surinames meest gelezen schrijfster Cynthia McLeod telefonisch vanuit Brasília, Brazilië tegen de Ware Tijd. Zij reisde zondag af naar Brazilië voor de feestelijke introductie van haar historische roman ‘Hoe duur was de suiker?’ in het Portugees.

Met deze vijfde vertaling krijgt de Surinaamse klassieker, die eerder al in het Engels, Duits en Italiaans verscheen, opnieuw een internationaal podium. “Het is prachtig dat dit boek nu ook aan de Braziliaanse universiteiten, scholen en literaire circuits beschikbaar is, want het gaat om meer dan ons alleen.”

Het boek wordt dinsdag (morgen) in besloten kring – diplomaten en genodigden – gepresenteerd op de Surinaamse ambassade in Brasília. Donderdag vindt de grote publieke lancering plaats in het auditorium van de nationale bibliotheek van Brasília. Die presentatie is onderdeel van een academisch programma rond literatuur, geschiedenis en cultuur, georganiseerd door het Instituto Brasileiro de Interação Humana e Cultural (IBIHC). Op 8 augustus vervolgt McLeod haar reis naar São Paulo, waar ze zal spreken op een internationaal literatuurfestival, georganiseerd door de Braziliaanse vereniging van uitgevers.

Brug tussen talen en geschiedenis

Met meer dan tweehonderd miljoen Portugees sprekenden in Brazilië alleen, opent de vertaling van ‘Hoe duur was de suiker?’ een nieuw hoofdstuk in de verspreiding van Surinaamse literatuur. De aankomende presentaties in Brasília en São Paulo brengen Suriname op een unieke manier onder de aandacht in het grootste land van Zuid-Amerika.

Voor veel Brazilianen is de Surinaamse geschiedenis namelijk onbekend terrein. Maar via McLeods werk, in het Portugees toegankelijk gemaakt, kan daar nu verandering in komen. “We mogen gezien worden”, stelt de schrijfster. “En dit is onze tijd om te schitteren. Literatuur is een krachtig visitekaartje voor een land. En als mensen ‘Hoe duur was de suiker?’ lezen, leren ze iets over ons. Over wie we waren en wie we zijn.”

De roman, die het harde leven op een achttiende eeuwse suikerplantage in Suriname beschrijft door de ogen van twee halfzussen, is gebaseerd op uitgebreid historisch onderzoek. McLeod, dochter van voormalig gouverneur Johan Ferrier, werkte jarenlang in archieven om het verhaal te verankeren in feitelijke details. “Het is geen fictie uit de lucht gegrepen”, benadrukt de auteur. “Ik wilde met dit boek de geschiedenis tot leven brengen. Wat gebeurde er met mensen in die tijd? Wat betekende vrijheid, bezit, slavernij? Die vragen hebben me geleid.”

De Braziliaanse vertaling biedt lezers uit een ander koloniaal verleden nu de kans om parallellen te trekken en verschillen te herkennen. “Brazilië en Suriname hebben gedeelde wortels in de koloniale geschiedenis”, meent McLeod.

Cultureel ambassadeur met blijvende missie

De ontvangst van McLeods werk in het buitenland laat zien dat Surinaamse literatuur een plek heeft op het wereldtoneel. ‘Hoe duur was de suiker?’ werd eerder al verfilmd, uitgezonden als televisieserie en opgenomen in leeslijsten op scholen en universiteiten buiten Suriname. De Portugese editie, uitgegeven in samenwerking met IBIHC en ondersteund door de Braziliaanse culturele sector, markeert opnieuw een grensoverschrijdende stap.

McLeod treedt in Brazilië op als cultureel ambassadeur namens Suriname. Haar bezoek is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Buitenlandse Zaken in Paramaribo. De schrijfster, die dit jaar 89 jaar oud wordt, blijft daarmee een prominente stem in het uitdragen van Surinaamse cultuur. “Ik ben er trots op dat ik Suriname mag vertegenwoordigen”, zegt ze. “Dit is niet alleen mijn boek. Dit is ons erfgoed. Dit is Surinaamse literatuur die de wereld ingaat.”

Volgens McLeod is literatuur bij uitstek het middel om landen en culturen met elkaar te verbinden. “Boeken reizen waar mensen nog niet zijn geweest”, zegt ze. “Ze kunnen werelden openen, geschiedenissen blootleggen en empathie bouwen. Dit boek doet dat. En ik ben dankbaar dat ik dat nog steeds mag meemaken.”

Elisabeth Samson Huis

Dat McLeod niet alleen schrijft, maar ook investeert in het behoud van geschiedenis, blijkt uit haar werk rond het Elisabeth Samson Huis. Het pand, gelegen in het historische hart van Paramaribo, is mede door McLeod gerestaureerd en ingericht als museum. Rond de Surinaamse onafhankelijkheidsdag in november zal het officieel worden geopend en als schenking overgaan aan de Surinaamse gemeenschap.

Elisabeth Samson, een vrije zwarte vrouw uit de achttiende eeuw die als inspiratie diende voor McLeods gelijknamige roman, is symbool geworden voor de kracht en complexiteit van Surinaamse vrouwen in de koloniale tijd. “Dat huis vertelt ons verhaal”, zegt McLeod. “En het is nu van ons allemaal.”