Column: Recht kromgetrokken op het altaar van de verkiezingsdeadline

door

Het is een mythe dat de verkiezingen in Suriname zo geweldig worden georganiseerd dat de wereld er een voorbeeld aan kan nemen. Fouten worden telkens weer verdoezeld en laaien om de vijf jaar opnieuw op. Ook over de verkiezingen van 25 mei zal menigeen zich op de borst kloppen en beweren hoe goed alles is verlopen, terwijl het vertrouwen in de fundamenten van onze rechtsstaat nu al wankelt.Na een chaotische kandidaatstelling, waarbij ook politieke partijen die de staatsmacht ambiëren grove fouten maakten, zijn kromme vonnissen geveld – zowel door individuele rechters als door het Hof van Justitie. De hamer is gevallen op de groene tafel, maar de uitkomst laat een bittere nasmaak achter.In zaken van VLS, DNL, A20 en NDP heeft het Hof geoordeeld. Fouten van de verkiezingsautoriteiten zijn dubbel en dwars erkend. Kandidatenlijsten zijn onterecht ongeldig verklaard of verkeerd beoordeeld, ook door kortgedingrechters. Toch werd het recht uiteindelijk niet hersteld. De verkiezingskalender – die geen wettelijk product is – moest koste wat kost overeind blijven, terwijl de verkiezingsautoriteiten zich niet aan de door henzelf zo hartstochtelijk verdedigde deadline van 20 april hebben kunnen houden.In de belangenafweging koos het Hof niet voor herstel van wet en recht; de overtredingen zijn gelegaliseerd. Er werd niet onderzocht of het werkelijk onmogelijk was om het drukproces enkele dagen uit te stellen, terwijl de praktijk liet zien dat de verkiezingsorganisatie haar eigen deadline niet haalde. De RR-lijsten zullen, na goedkeuring van de specimen, pas vandaag worden gedrukt, omdat telkens fouten werden gemaakt door de verkiezingsorganisaties. De zogenoemde ‘heilige deadline van 20 april’ is nu verschoven naar 28 april voor de RR-stembiljetten waarop deze rechtszaken betrekking hadden. Voor het gevoel van rechtvaardigheid, onder andere verankerd in de artikelen 1 en 8 van de Grondwet, is dit een harde klap. Het principe dat Suriname een democratische rechtsstaat is waarin ‘gelijke behandeling’ geldt, is niet gegarandeerd wanneer vermeende tijdsdruk de boventoon voert. Het rechtszekerheidsbeginsel – één van de fundamenten van de democratische rechtsstaat – heeft in deze zaken moeten wijken. Daarmee wordt het vertrouwen in de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechtspraak onmiskenbaar aangetast.De hoogste rechtsprekende instantie heeft haar oordeel geveld. De vonnissen zijn onherroepelijk geworden. Maar rechtspraak is mensenwerk. Rechters, hoe hoog zij ook staan, zijn niet onfeilbaar. Zij zijn, net als wij allen, onderhevig aan inschattingen, prioriteiten en soms pragmatische keuzes. Het gaat om menselijke beslissingen, waarbij wet en recht ondergeschikt zijn gemaakt aan de verkiezingskalender die in werkelijkheid zelf niet is nageleefd.De pijn over deze uitspraken is geen disrespect voor het recht, maar juist een diep teken van de waarde die gehecht moet worden aan het rechtsgevoel. Wanneer dat rechtsgevoel gekrenkt wordt door onvolmaakte uitspraken, is onbehagen onvermijdelijk. De verkiezingswetgeving moet sterker worden. Er moeten spoedmechanismen worden gecreëerd die snelle, voorlopige toetsingen mogelijk maken bij twijfelgevallen, zodat fundamentele rechten niet worden geofferd op het altaar van deadlines.Recht is op kromme wijze gesproken. En ook al kan er wettelijk niets meer worden gedaan aan het feit dat tientallen kandidaten hun passief kiesrecht niet kunnen uitoefenen, het vertrouwen in de rechtsstaat zou versterkt worden als onafhankelijke organen de moed zouden hebben zich publiekelijk te uiten. Rechters hebben zich niet gehouden aan hun gegeven woord aan advocaten tijdens het proces. En als advocaten niet meer kunnen rekenen op het woord van de rechter, dan is het tijd om de toga’s te verbranden op het Onafhankelijkheidsplein, pal tegenover het Hof van Justitie.Nita Ramcharan U kunt de uitspraken van het Hof van Justitie hier downloaden.
Documenten: