Column: Lijstduwer, als constitutioneel rechterlijke dwaling?

door

Het jaar 1987 was in menig opzicht een politiek bewogen jaar. Na een militaire periode van zeven jaar zouden er eindelijk weer verkiezingen gehouden worden. Hoewel er 6 partijen en/of partijcombinaties aan de verkiezingen deelnamen waren de ogen vooral gericht op “Het Front voor Democratie en Ontwikkeling” – kortweg “Het Front” (NF) genoemd, een combinatie van de traditionele partijen NPS, VHP en KTPI en anderzijds de NDP, de Nationale Democratische Partij. In deze partij hadden veel exponenten uit de militaire periode van 1980 tot 1987 een politiek huis gevonden. Bij de verkiezingen in 1987 zag de kandidatenlijst van het toen net opgerichte Front in district Wanica er als volgt uit:1.Randjietsingh R. (VHP)2.Nurmohamed, M.S. (VHP)3.Kletter, B.  (NPS)4.Atmowirono, T.A. (KTPI)5.Kruisland, A.Ch. (NPS)6.Bisseswar, R. (VHP)7.Djasmo, S. (KTPI)Deze 7 Front-kandidaten werden in 1987 allen gekozen in De Nationale Assemblee. Mede omdat er bij de daaropvolgende verkiezingen in 1991 een electorale terugval voor het Front werd verwacht, werd de politieke partij SPA, die een sterke band heeft met de vakbeweging opgenomen in de combinatie. In het district Wanica waar de partijen reeds krap in het keurslijf zaten werd door de VHP tevergeefs een beroep gedaan op de NPS om de VHP te positioneren op de eerste 3 plaatsen van de kandidatenlijst. NPS-voorzitter Henck A. E. Arron was niet te vermurwen. Uiteindelijk scheen de VHP – of delen binnen die partij – zich erbij neergelegd te hebben dat de NPS de derde plaats op de lijst behield. De kandidatenlijst die overeengekomen was zag er als volgt uit:1.Nurmohamed M.S.A. (VHP)2.Mahadewsingh N. (VHP)3.Kruisland A.C. (NPS)4.Singosemito L.M. (KTPI)5.Kross J.R.C. (SPA)6.Filemon T.R. (NPS)7.Djwalapersad M.J. (VHP)De strategie van de VHP – of delen daarvan – werd daarna snel duidelijk toen middels billboards – vergezeld van een voorbeeldstembiljet – kiezers in Wanica werden opgeroepen hun (voorkeur)stem uit te brengen op Marijke Djwalapersad, die op de laatste plaats op de NF-lijst stond. Deze oproep vond voldoende navolging.De uitslag werd als volgt:1.Nurmohamed M.S.A. (VHP)  13.6222.Mahadewsingh N. (VHP) 2373.Kruisland A.C. (NPS)  2244.Singosemito L.M. (KTPI)  9815.Kross J.R.C.  (SPA) 1056.Filemon T.R.  (NPS) 387.Djwalapersad M.J. (VHP) 3.835Totaal aantal geldige stemmen 19.032Op de avond van 25 mei 1991 werd formeel slechts bekend gemaakt dat het Nieuw Front in Wanica 5 van de 7 zetels had verworven met de 19.032 stemmen die het had behaald. So far so good. In de dagen daarna zou duidelijk worden wat het overvloedig uitbrengen van voorkeurstemmen op één kandidaat tot gevolg heeft – voor overige partijen op een kandidatenlijst – als deze kandidaat op de laatste plaats staat op een lijst met een partijgenoot van dezelfde partij op de eerste plaats van die lijst als men als partijencombinatie de verkiezingen ingaat.Om te bepalen wie op de lijst wel of niet voor een zetel in aanmerking komt wordt eerst de lijstkiesdeler vastgesteld. Dat cijfer verkrijg je door het totaal aantal uitgebrachte stemmen op de lijst te delen door het aantal verworven zetels op die lijst. Wat de lijst van NF in Wanica betreft was dat: 19.032 : 5 = 3806,4.Aangezien het aantal stemmen dat op mevrouw Marijke Djwalapersad was uitgebracht groter was dan de lijstkiesdeler was deze kandidaat als tweede op de lijst gekozen. De VHP had haar 3 gekozen leden in Wanica. De NPS had haar lid ook gekozen gekregen. Slachtoffer van dit machtsspel was echter de SPA geworden. Jack Kross – van deze partij – zag ondanks zijn positionering op de 5e plaats de zetel van DNA aan zich voorbijgaan.Met grote verbazing zag ik dit aan, aangezien ik weet dat in het land vanwaar wij dit stelsel hadden geïmporteerd het niet de bedoeling was/is dat de lijstduwer (de laatste persoon op de kandidatenlijst) verkozen moet worden. Ik weet ook dat tegen dit principe moreel ethische bezwaren zijn, maar het is ‘slechts’ de partij die bij deze procedure profiteert van extra stemmen die men krijgt vanwege het plaatsen van een bekendheid onder op de lijst. Suriname schiep in 1991 in feite een precedent. Sinds die verkiezingen heeft te vaak de lijstduwer de rol van lijsttrekker vervuld. Het kon in Suriname zo vaak gehanteerd worden omdat partijen vaker bij elkaar kropen in combinaties. Maar ook zagen wij gevallen waar op de lijst van een en dezelfde partij – soms mede op advies van de partijleiding – de lijsttrekker aan het kortste eind trekt ten faveure van de lijstduwer. Kan het constitutioneel rechterlijk dwazer?Hans Breeveld