China vult leemte op in Cuba terwijl Russische beloften uitblijven

door

Een trein passeert de ‘Uruguay’-suikerfabriek in Jatibonico, Cuba. (Foto: Reuters)

Terwijl Rusland zijn betrokkenheid in Cuba beperkt, treedt China steeds prominenter naar voren met investeringen in vitale infrastructuurprojecten. In het oostelijk gelegen stadje Jatibonico, waar paard-en-wagen het straatbeeld bepalen en stroomuitval dagelijkse kost is, symboliseert een verlaten suikermolen Cuba’s economische stagnatie. De beloofde wederopbouw door het Russische Progress Agro bleef uit. In plaats daarvan verrijst aan de rand van de stad een door China gefinancierd zonnepark dat 21 megawatt zal leveren – onderdeel van 55 soortgelijke projecten verspreid over het eiland.Cuba bevindt zich in een diepe economische crisis, verergerd door teruglopende exporten, afnemend toerisme, langdurige stroomstoringen en aangescherpte Amerikaanse sancties sinds de herverkiezing van Donald Trump. De Chinese projecten, in het kader van het Belt and Road Initiative, bieden op het juiste moment verlichting.In februari opende president Miguel Díaz-Canel een zonnepark nabij Havana in aanwezigheid van de Chinese ambassadeur Hua Xin. Sindsdien zijn acht andere zonneparken in gebruik genomen, goed voor 400 MW – ongeveer een derde van het stroomtekort overdag. Tegen eind 2025 moet dat, met hulp van China, oplopen tot ruim 1.100 MW. China belooft tot 2028 in totaal 2.000 MW aan zonne-energie toe te voegen aan Cuba’s netwerk, bijna twee derde van de huidige vraag.De Chinese betrokkenheid gaat verder dan energie: schepen uit Chinese havens zoals Shanghai en Tianjin leveren regelmatig zonnepanelen, staal en gereedschap. Vrachtwagens met Chinese opschriften vervoeren de onderdelen naar afgelegen locaties als Jatibonico. Volgens vrachtwagenchauffeur Noel González controleren Chinese technici nauwgezet op brandstofverbruik en routes: “Ze doen wat ze beloven.”Tegenover China’s tastbare bijdrage steken Russische inspanningen schril af. In 2023 heropende Rusland, onder leiding van vicepremier Dmitri Tsjernysjenko, een staalfabriek met een lening van $100 miljoen. De productie bleef echter steken op amper 4.200 ton – ver onder de beoogde 62.000. Ter plekke is de fabriek stilgevallen, tot frustratie van lokale bewoners. “Zonder lawaai of werknemers weten we dat er niets gebeurt,” zegt bakker Esperanza Pérez uit Jatibonico.Hoewel Rusland ook graan en olie naar Cuba heeft gestuurd en toerisme promoot, blijken andere beloften weinig waard. Plannen voor een ‘Rusmarket’ in Havana, de restauratie van historische gebouwen en de herontwikkeling van het Tarará-strandresort zijn tot dusver niet gerealiseerd. In Tarará zijn de meeste huizen vervallen, en een geplande winkel met Russische goederen is al twee jaar vertraagd.Toch houdt Moskou vol. In mei 2025 kondigde Tsjernysjenko aan $1 miljard beschikbaar te willen stellen voor Russische bedrijven die in Cuba investeren. Hij sprak van Cuba als een “betrouwbare partner” maar temperde de verwachtingen: “Niets gebeurt in één klap. We nemen kleine stappen.”Analisten wijzen op het verschil in aanpak. “De Russische beloften zijn vaak groter dan de uitvoering,” zegt professor William LeoGrande van American University. “China lijkt Cuba daadwerkelijk een levenslijn te bieden.” Toch waarschuwt oud-VS-veiligheidsadviseur Fulton Armstrong dat geen van beide landen Cuba volledig uit de malaise zal halen: “Zonder massale hulp zal het eiland blijven worstelen.”Terwijl Havana en Beijing ontkennen dat China spionageactiviteiten ontplooit op het eiland, markeren de investeringen een duidelijke strategische verschuiving. Cuba lijkt, in afwezigheid van oude bondgenoot Rusland, te leunen op China als reddingsboei in een tijd van crisis.